سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS یکی از دلایل شایع ناباروری زنان است. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هورمون‌های مردانۀ بیش از حدی دارند و هورمون‌های زنانۀ در آنها کمتر است. وجود مقدار زیاد هورمون مردانه باعث نداشتن دورۀ تخمک‌گذاری یا تخمک‌گذاری نامنظم می‌شود. عوامل و علائم مختلفی میتواند باعث بروز این سندرم شود که به پزشک برای تشخیص بیماری کمک می‌کند.
دلایل ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
زنان در حالت عادی در هر ماه تخمک‌گذاری انجام می‌دهند و یک تخمک بالغ‌شده در فولیکول‌های تخمدان آزاد و وارد لوله‌های رحم می‌شود. در مورد زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، میزان بیش از حد هورمون‌های مردانه مانع از بلوغ تخمک و آزاد شدن آن می‌شود و تخمک در داخل فولیکول باقی می‌ماند و به شکل یک کیست می‌شود. بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تخمدان‌های بزرگ‌شده‌ای دارند که حاوی خوشه‌هایی از این کیست‌هاست.
بدون رشد طبیعی فولیکول و تخمک‌گذاری، سطح هورمون‌های مردانه بالا و هورمون‌های زنانه نیز نامتوازن باقی می‌ماند و این باعث تکرار این چرخۀ مشکل‌دار می‌شود. بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچار مشکل مقاومت به انسولین هستند. در این شرایط سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت‌وساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد. به همین دلیل، برای وارد کردن گلوکز به سلول، یعنی محلی که برای تولید انرژی در آن ذخیره می‌شود، انسولین بیشتر و اضافی مورد نیاز است.
مقادیر زیاد انسولین میتواند اشتها را افزایش دهد و منجر به افزایش وزن و تولید هورمون‌های مردانۀ بیشتری شود. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ظاهراً زمینۀ ارثی دارد و محققان بر این باورند که عوامل ژنتیک در این بیماری دخالت دارد. رژیم غذایی یا سموم زیست‌محیطی نیز ممکن است در ابتلا به این عارضه اثرگذار باشد. محتمل‌ترین توضیح برای علت بروز این عارضه، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است.
علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
هر زن مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک سطح منحصربه‌فردی از هورمون‌ها و نوسانات دارد، بنابراین علائم این عارضه ممکن است در زنان متفاوت باشد. درصد زیادی از زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، اضافه وزن دارند و معمولاً وزن اضافی در اطراف کمر آنها جمع شده است. همچنین آنها دچار رشد بیش از حد موی زاید در صورت، قفسۀ سینه، شکم، پشت یا ران‌ها هستند. برخی علائم دیگر سندرم تخمدان پلی‌کیستیک عبارتند از:
- نداشتن چرخۀ عادت ماهانه یا داشتن چرخه‌های نامنظم
- خونریزی بسیار کم، بسیار زیاد یا غیرقابل پیش‌بینی در طول چرخۀ عادت ماهانه
- مشکلات پوستی مانند آکنه، لکه‌های تیره یا زایده‌های پوستی
- کم‌پشت شدن موی شقیقه‌ها
- آپنۀ خواب یا همان وقفۀ تنفسی در خواب
- مشکلات باروری
عوارض تخمدان پلی کیستیک
– ناباروری
– سندرم های متابولیک
– آپنه انسدادی خواب
– سرطان اندومتر
– افسردگی
تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
جهت تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک، متخصص زنان ابتدا به بررسی:
– سطح آندروژن
– نظم سیکل قاعدگی
– وجود کیست در تخمدان ها
می پردازد.
معاینه لگنی، وجود هر گونه مشکل و اختلال در تخمدان ها و سایر قسمت های ناحیه تناسلی را نشان می دهد. جهت انجام این تست، پزشک با وارد کردن انگشت خود در واژن، به بررسی رحم و تخمدان ها می پردازد.
آزمایش خون، از دیگر تست های تشخیصی است که سطح هورمون های مردانه را نشان می دهد.
اولتراسوند نیز با استفاده از امواج صوتی، به بررسی هر گونه ناهنجاری در رحم و تخمدان ها کمک می کند.
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولا با ایجاد یک سری تغییرات در سبک زندگی مانند رژیم غذایی، کم کردن وزن و ورزش آغاز می شود.
کم کردن وزن یکی از اقدامات موثر در منظم شدن سیکل قاعدگی و بهبود علائم سندرم می باشد.
ورزش کردن نیم ساعت در طول روز به کم کردن وزن و بهبود سطح هورمون انسولین و نظم تخمک گذاری کمک می کند. در صورتی که ورزش و رژیم غذایی، همزمان باهم در نظر گرفته شود، مزایای بیشتری را به همراه خواهد داشت.
جراحی تخمدان پلی کیستیک
مصرف قرص های پیشگیری از بارداری. مصرف روزانه استروژن و پروژستین، به متعادل شدن نظم هورمون ها، تنظیم تخمک گذاری و بهبود علائم کمک می کند.
متفورمین، دارویی است که معمولا در درمان دیابت نوع دو تجویز می شود و با بهبود سطح انسولین به درمان علائم سندرم کمک می کند.
جراحی، گزینه ای است که به بهبود باروری کمک می کند، به خصوص اگر سایر اقدامات درمانی موثر واقع نشده باشد.
نتیجه گیری
سندرم تخمدان پلی کیستیک باعث بر هم خوردن سیکل قاعدگی، مشکلات باروری و هم چنین علائمی مانند رشد موهای زائد در صورت می شود. تغییر در سبک زندگی، داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش و کم کردن وزن از جمله اقداماتی هستند که به بهبود علائم این سندرم کمک می کنند.
مصرف داروهایی مانند قرص های پیشگیری از بارداری و یا متفورمین نیز از سوی متخصص زنان توصیه می شود.
