زونا یک عفونت ویروسی است که باعث بروز ضایعات دردناک می‌شود؛ این ضایعات در هر نقطه از بدن می‌توانند ایجاد شوند، اما معمولا تاول به صورت خطی در سمت چپ یا راست تنه پدیدار می‌شود.

ویروس واریسلا زوستر، عامل آبله مرغان، باعث زونا می‌شود و زمانی که فرد مبتلا به آبله مرغان می‌شود، پس از بهبودی این ویروس در بافت عصبی در نزدیکی نخاع و مغز فرد به صورت غیرفعال باقی می‌ماند، اما ممکن است چند سال بعد به عنوان زونا فعال شود.

در حالی که زونا تهدید کننده زندگی نیست، می‌تواند بسیار دردناک باشد. واکسن‌ها می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به زونا کمک کنند، در حالی که درمان اولیه می‌تواند به کاهش عفونت‌های ناشی از زونا و کاهش عوارض آن کمک کند.

بيماري زونا بيشترين ميزان شيوع را در بين بزرگسالان دارد.

يک واکسن براي افراد بالاتر از ۵۰ سال عرضه شده است که مي‌تواند از بروز زونا جلوگيري کند.

متخصصين پوست استفاده از اين واکسن را براي همه افراد ۵۰ ساله و مسن‌تر توصيه می‌کنند.

علائم بیماری زونا چیست؟

اولین نشانه‌های زونا معمولا درد و سوزش است.

درد نیز در یک سمت بدن بروز می‌کند و به‌شکل تکه‌های کوچک ظاهر می‌شود.

تحریک و خارش پوست که همراه با قرمز شدن است، به این شکل دیده می‌شود:

• بخش‌های قرمز روی پوست؛
• تاول‌های پرآبی که به آسانی می‌ترکند؛
• تحریک و قرمزی پوست که از ستون فقرات تا نیم‌تنه ادامه دارد؛
• تحریک و قرمز شدن پوست در ناحیه صورت و گوش‌ها؛
• خارش.

علائم زونا در برخی از افراد بیش از تحریک و قرمزی پوست است.

این علائم می‌توانند به این شکل ظاهر بشوند:

• تب؛
• سردرد؛
• خستگی؛
• ضعف در ماهیچه‌ها؛
• لرز؛

خطرات نادری که زونا ممکن است به‌وجود بیاورد:

• درد و تحریک پوستی که چشم را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و برای جلوگیری از آسیب رسیدن به پوست حتما باید درمان بشود.
• از دست دادن قدرت شنوایی، درد شدید در یک گوش، سرگیجه یا از دست دادن حس چشایی که می‌تواند از علائم سندروم رامسی هانت باشد.
• عفونت‌های میکروبی باعث تورم، قرمزی و التهاب می‌شود.

چه کسی به زونا مبتلا می‌شود؟

بیماری زونا در افرادی بروز می‌کند که در گذشته به بیماری آبله مرغان مبتلا شده باشند.

در واقع خطر ابتلاء به زونا در افرادی که آبله مرغان گرفته‌اند، بیشتر است.

این افراد:

• سن ۵۰ سال یا بیشتر دارند.
• بیماری یا آسیب دیدگی خاصی دارند.
• تحت شرایط استرس شدید هستند.
• از ضعف سیستم ایمنی رنج می‌برند.

برخی از بیماری‌ها یا درمان‌های پزشکی می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی افراد و افزایش خطر ابتلاء به زونا شود که مهم‌ترین آن عبارت است از:

• سرطان
• ایدز (ویروس HIV)
• برخی از درمان‌های مورد استفاده برای سرطان از قبیل شیمی درمانی یا پرتو درمانی
• داروهایی که برای جلوگیری از پس زدن اندام‌های پیوندی مصرف می‌شوند.
• مصرف طولانی مدت کورتیزون

دلایل زونا

زونا توسط ویروس واریسلا-زوستر ایجاد می‌شود؛ این ویروس عامل بیماری آبله مرغان نیز هست.

اگر قبلا آبله مرغان داشته‌اید، در صورت فعال شدن مجدد این ویروس در بدن شما ممکن است به هرپس زوستر مبتلا شوید.

دلیل ایجاد بیماری هرپس زوستر در برخی از افراد مشخص نیست. این بیماری در بزرگسالان به علت ایمنی کمتر در برابر عفونت‌ها، شایع‌تر می‌باشد.

عوامل خطرساز احتمالی برای هرپس زوستر عبارت‌اند از:

• سیستم ایمنی ضعیف
• استرس هیجانی
• افزایش سن
• قرار گرفتن تحت درمان‌های سرطان یا عمل‌های جراحی مهم

آیا زونا دردناک است؟

برخی از افراد مبتلا به زونا تنها نشانه‌های خفیفی مانند گزگز یا خارش پوست را تجربه می‌کنند.

ولی در موارد دیگر ممکن است زونا بسیار دردناک باشد.

حتی یک نسیم ملایم می‌تواند باعث ایجاد درد شود.

برخی از افراد بدون اینکه بثورات پوستی در آن‌ها ایجاد شود، درد شدیدی را تجربه می‌کنند.

درد ناشی از زونا معمولا در اعصاب قفسه سینه، گردن، صورت، یا قسمت پایین کمر رخ می‌دهد.

برای کمک به تسکین درد، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی، ضدالتهابی و سایر داروها را تجویز نماید.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ میلادی نشان داد که درد هرپس زوستر ممکن است به دلیل مکانیسم‌های ایمنی بدن ایجاد شود که با فعالیت مجدد ویروس واریسلا-زوستر فعال گردیده و علمکرد نورون‌های حسی را تغییر می‌دهند.

آیا زونا از طریق هوا منتقل می‌شود؟

ویروس واریسلا-زوستر که عامل بیماری هرپس زوستر است از طریق هوا منتقل نمی‌شود.

اگر فرد مبتلا به زونا در نزدیکی شما سرفه یا عطسه کند، یا از لیوان آب یا ظرف غذای شما استفاده کند، بیماری منتقل نمی‌گردد.

تنها راه انتقال این ویروس این است که با ترشحات خروجی از تاول‌های فرد مبتلا به هرپس زوستر تماس مستقیم داشته باشید.

در این صورت شما زونا نخواهید گرفت بلکه اگر قبلا آبله مرغان نگرفته‌اید، ممکن است به آبله مرغان مبتلا شوید.

زونا و بارداری

هر چند که ابتلا به زونا در دوران بارداری غیرمعمول است، ولی امکان آن وجود دارد.

اگر واکسینه نشده باشید یا قبلا به آبله مرغان مبتلا نشده باشید، در صورت تماس مستقیم با فرد مبتلا به آبله مرغان یا عفونت فعال هرپس زوستر ممکن است آبله مرغان بگیرید.

بسته به اینکه در کدام سه‌ماهه بارداری قرار دارید، ابتلا به آبله مرغان در دوران بارداری می‌تواند به نقص‌های مادرزادی منجر شود.

دریافت واکسن آبله مرغان پیش از بارداری می‌تواند برای محافظت از کودک شما اهمیت زیادی داشته باشد.

بعید است زونا عوارض خاصی ایجاد کند ولی هنوز هم می‌تواند ناخوشایند باشد.

اگر متوجه هرگونه بثورات پوستی در دوران بارداری شدید بلافاصله به پزشک خود مراجعه نمایید. درباره هرپس زوستر و بارداری اطلاعات بیشتری کسب کنید.

داروهای ضدویروسی که برای درمان زونا استفاده می‌شوند را می‌توان با خیال راحت در دوران بارداری استفاده نمود.

همچنین آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند به کاهش خارش کمک نموده و استامینوفن (Tylenol) می‌تواند درد را کاهش دهد.

تشخیص زونا

تشخیص زونا معمولا با معاینه تاول‌ها و تحریکات پوستی مانند قرمزشدگی و… همراه است.

پزشک درباره‌ی سابقه‌ی درمانی و پزشکی فرد نیز سؤالاتی مطرح می‌کند. در بعضی موارد نادر و خاص، لازم است که پزشک بخشی از پوست یا آب درون تاول‌ها را بررسی کند.

برای برداشتن نمونه بافت پوست یا آب مذکور باید از وسیله‌ استریلی موسوم به سوآب کمک گرفته بشود.

سپس نمونه‌های برای بررسی وجود ویروس به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.

درمان‌های خانگی زونا

درمان خانگی می‌توان به کاهش نشانه‌های هرپس زوستر کمک کند.

این روش‌های درمانی عبارت‌اند از:

• حمام یا دوش با آب سرد برای پاکسازی و تسکین پوست
• استفاده از کمپرس سرد و مرطوب بر روی بثورات پوستی جهت کاهش درد و خارش
• استفاده از لوسیون کالامین، یا خمیری که از جوش شیرین یا نشاسته ذرت و آب تهیه شده است، جهت کاهش خارش
• قرار گرفتن در وان حمام و افزودن داروی جو دوسر کلوئیدی به آب
• مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A، B-12، C، و E و همچنین اسیدهای آمینه لیزین جهت تقویت سیستم ایمنی بدن