نقرس چگونه ایجاد میشود؟

همانطور که گفته شده علت اصلی نقرس تجمع اسید اوریک در بدن است.

اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن است.

گاهی اوقات بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن این ماده بطرز غیر طبیعی در مایعات بدن جمع شده و بدنبال آن بلورهای این ماده در مفاصل بدن رسوب میکند.

رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول های ایمنی شده و بدنبال آن موجب التهاب و درد مفصل میشود.

تشکیل کریستال های اسید اوریک در مفصل موجب میشوند تا سلول های ایمنی بدن آنها را مهاجم تلقی کرده و بخورند.

بدنبال آن این سلول ها مواد شیمیایی خاصی بنام پروستاگلاندین و لوکوترین از خود ترشح میکنند که این مواد موجب ایجاد علائم التهاب در مفصل (درد و تورم) میشوند.

از علائم شایع این بیماری درد و تورم ناگهانی مفصل بخصوص مفصل متاتارسوفالانژیال شست پا است.

بروز ناگهانی درد و تورم مفصل را حمله نقرسی مینامند.

ضربات مکرر به شست پا (مثلا بدنبال راه رفتن طولانی) موجب میشود کریستال های اسید اوریکی که قبلا در بافت های مفصل رسوب کرده ناگهان به داخل مفصل ریزش کرده و موجب پاسخ التهابی بدن به آن شوند.

هر عاملی که بتواند سطح اسید اوریک خون را به ناگهان بالا ببرد ( مانند بروز کم آبی در بدن، مصرف الکل و اسیدی شدن خون) هم میتواند موجب حملات نقرسی شود.

علل ایجاد نقرس

عواملی مانند اضافه وزن و چاقی، وزن گیری بیش از حد مخصوصا در سنین جوانی، مصرف الکل، فشار خون بالا و نیز اختلال عملکرد کلیه، صدمات و جراحت های بدن، جراحی اخیر، دهیدراته شدن و کاهش آب بدن، تب و نیز درمان های دارویی خاص خطر ابتلا به نقرس و پیشرفت بیماری را افزایش می دهند.

مفصل انگشت بزرگ پا شایع ترین مکان برای بروز حملات نقرس است.

مفصل های دیگر نظیر قوزک پا، زانو، آرنج و مفصل سایر انگشتان نیز می توانند دچار نقرس شوند.

هرچند اکثر اسید اوریک بالا درخون نشانه ابتلا به این بیماری نیست و خیلی از افرادیکه اسید اوریک بالایی دارند، دچار این بیماری نمی‌شوند، اما ابتلا به نقرس بدلیل وجود مقادیر بالای اسید اوریک در خون بوجود می‌باشد.

بعضی از عواملی که باعث بوجود آمدن این کریستال ها می‌شوند، عبارتند از:

1. چاقی
2.  مصرف الکل
3.  مصرف زیاد خوراکی های حاوی اسید اوریک شامل گوشت قرمز، سیرابی، ماهی کولی، شاه ماهی، مارچوبه و قارچ
4.  بیماریهای خاص شامل فشارخون بالای درمان نشده، بیماری های مزمن مانند دیابت، چربی یا کلسترول بالای خون و باریک شدن رگها نیز می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به نقرس شود.
5.  بعضی از داروها شامل دیورتیک ها (برای درمان فشارخون استفاده می‌شوند)، آسپرین و داروهایی که برای افرادیکه پیوند عضو انجام داده‌اند، تجویز می‌شوند.
6.  سابقه خانوادگی
7.  سن و جنس. نقرس در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد.

علائم

علامت مشخصه این بیماری ورم، قرمزی و درد شدید مفصل شست پاست؛ البته امکان دارد این بیماری با ورم و درد مفاصل دیگر مثل مچ پا یا زانو هم خود را نشان دهد.

حملات حاد نقرس، سریع و یک دفعه در مفصل ایجاد می شوند.

این حملات باعث ایجاد گرما، التهاب، قرمزی و نیز درد مفصل می شوند.

در حمله نقرسی این مفصل ناگهان متورم و دردناک شده و پوست روی آن قرمز و براق میشود.

ممکن است پوست روی مفصل قدری پوسته ریزی کند و گاهی احساس خارش هم در مفصل بوجود میاید.

شروع بسیاری از این حملات شبانه است و بیمار را از خواب بیدار میکند.

مفصل بشدت دردناک و حساس میشود بطوریکه که تماس پتو به پوست شست هم ممکن است دردناک باشد.

گاهی اوقات بیمار در حین حمله نقرسی تب میکند.

این حملات نقرسی معمولا با یا بدون مصرف دارو بعد از گذشت چند ساعت تا چند روز فروکش میکند.

علائم بیمار بندرت ممکن است چند هفته هم به درازا بکشد.

بعد از فروکش کردن علائم، بیمار بعدا دچار حملات دیگر میشود و این مشکل به تناوب در طول سالها تکرار میشود.

درمان

درمان نقرس شامل دو مرحله است.

در مرحله اول باید سعی کرد تا حمله نقرسی یعنی درد و تورم مفصل بیمار سریعا کاهش یابد و مرحله بعدی درمان پیشگیری از بروز حملات بعدی است.

برای کاهش درد و التهاب مفصل از اقدامات زیر استفاده میشود:

• سرد کردن مفصل

• بالا نگه داشتن مفصل

• مصرف داروهای ضد التهابی داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs). شامل داروهایی همچون ایبوبروفن، ناپروکسن و یا داروهای قوی تر که برای دریافت آنها نیاز به نسخه پزشک است همچون، ایندومتاسین (Indocin) می‌شوند، که برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شوند.

• کلشی سین (Colchicine). اگر داروهای NSAIDs برای شما قابل تجویز نباشد، پزشک از این مسکن کلشی سین برای شما استفاده می‌کند.

• کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids).

پزشک تان ممکن است از داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش درد و التهاب استفاده کند، این داروها در دوشکل خوردنی و تزریقی تجویز می‌شوند.

در درمان بلند مدت، هدف کاهش اسید اوریک بدن است تا بتوان از آن طریق احتمال بروز حملات بعدی را کاهش داد.

اقدامات زیر در این راستا انجام میگیرند.

• تغییر رژیم غذایی بطوریکه بدن اسید اوریک کمتری تولید کند.

مصرف کمتر گوشت قرمز ، جگر و کلیه و غذاهای دریایی و حبوبات که پروتئین زیادی دارند مهم است.

• مصرف داروهایی که موجب دفع بهتر اسید اوریک از طریق ادرار شود مانند پروبنسید یا داروهایی که موجب کاهش تولید آن در بدن میشوند مانند آلوپورینول. نکته مهم در استفاده از این داروها اینست که باید بعد از اتمام حملات نقرسی مصرف شوند و گرنه ممکن است موجب تشدید حمله شوند.

• مصرف آب فراوان برای افزایش دفع آن از کلیه

• کاهش وزن

• ورزش

در صورت تخریب شدید مفصلی ممکن است نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل وجود داشته باشد.

درمان خانگی نقرس

هرچند که درمان دارویی نقرس از همه انواع درمان ها موثرتر است، با اینحال دستورالعمل‌های زیر که توسط انجمن رژیم غذایی آمریکا (ADA) برای زمانیکه تحت حملات نقرس هستید، توصیه شده است، نیز می‌تواند مفید باشد.

1. حدود 2 تا 4 لیتر مایعاتی که حداقل نصف آن آب است، مصرف کنید.
2. از مصرف الکل خودداری کنید.
3. مصرف معتدل پروتئین، بخصوص از منابع سالم همچون، لبینیات کم چرب و یا بدون چربی، تخم مرغ و کره بادام زمینی.
4. مصرف روزانه گوشت قرمز، مرغ و ماهی را در اندازه 113 تا 170 گرم نگه دارید.

نکاتی برای پیشگیری

در زمانی که علائم برطرف شده‌اند، به کارگیری نکات زیر در رژیم غذایی به جلوگیری از بروز حملات نقرسی آتی کمک می‌کند:

• مقادیر زیادی مایعات بنوشید.

آبرسانی به بدن شامل نوشیدن مقادیر زیادی آب را افزایش دهید.

مصرف نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید به خصوص آنهایی که با شربت ذرت با فروکتوز بالا شیرین شده‌اند.

• مصرف الکل را محدود کرده یا ترک نمایید.

با پزشک در مورد میزان مجاز مصرف الکل مشورت کنید.

تحقیقاتی که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد که مصرف آبجو احتمال بروز علائم نقرس را به خصوص در مردان افزایش می‌دهد.

• پروتئین مورد نیاز بدن را از محصولات لبنی کم‌چرب دریافت کنید.

محصولات لبنی کم‌چرب ممکن است اثر پیشگیرانه در برابر نقرس داشته باشد بنابراین بهترین منابع برای تأمین پروتئین مورد نیاز بدن هستند.

• مصرف گوشت، ماهی و مرغ را کاهش دهید.

مقادیر کم ممکن است مشکل‌ساز نباشد اما توجه داشته باشید که چه نوع و چه مقدار از مصرف هر کدام از این مواد غذایی باعث ایجاد مشکل برای شما می‌شود.

• وزن سالم بدن را حفظ کنید.

پروتئین‌هایی را انتخاب کنید که وزن سالم بدن شما را حفظ کنند.

کاهش وزن باعث کاهش میزان اسید اوریک در بدن می‌شود اما از ناشتا ماندن یا کاهش سریع وزن خودداری کنید زیرا در این موارد ممکن است میزان اسید اوریک به طور موقتی افزایش یابد.