چگونه مزاج خود را تشخیص دهیم؟
مزاج گرم و خشک (صفراوی)
دارای مزاج گرم و خشک هستند. چهره و سفیدی چشم آنها کم یا زیاد به زردی میزند، دهان و بینیشان خشک است و زبانشان خشک و زبر و گاهی تلخ میشود.
عطش این افراد، زیاد و اشتهایشان کم است. لاغر هستند و مطالب را سریع درک میکنند. سر آنها کلاه نمیرود! خوابشان کم و سبک است.
تحریکپذیر هستند و زود عصبانی و مضطرب میشوند. پوستشان گرم و خشک و بیحالت است. دور چشمشان (به علت از دست دادن رطوبت)، گود میافتد.
هنگام لمس، اندامهای آنها گرم است، از هوای خنک لذت میبرند و در هوای گرم اذیت میشوند. اولین ادرار صبحگاهی آنها پررنگ و گاهی سوزان است.
گرمی و خشکی در این افراد در فصل تابستان شدت مییابد. سریع راه میروند، سریع و جویده حرف میزنند و معمولا عجول هستند.
افراد صفراوی مزاج در سن جوانی دچار بیشترین مشکلات در سلامت خود میشوند و بهخصوص بیشتر این مشکلات در فصل تابستان بروز میکند.
مزاج گرم وتر (دموی)
مزاج این افراد گرم وتر است و رنگ چهرهشان قرمز و هیکلشان درشت و چارشانه هستند.
سر و اندامهایشان سنگین است و معمولا کسل هستند و خواب زیاد و سنگینی دارند و در فصل بهار این حالت تشدید میشود.
دهاندره، کش و قوس بدن و کشیدن دستها به اطراف جزو عاداتشان است.
این افراد معمولا قوی، خوشاخلاق و اهل بگو و بخند هستند و در دیگران ایجاد نشاط میکنند.
شجاع و فرمانبردار هستند، ولی مطالب جدید را خوب درک نمیکنند و زود فراموش میکنند.
مزه دهان آنها شیرین و پوست و زبان و چشمشان قرمز است. خونریزی از نقاط مستعد مثل بینی و لثه در آنها شایع است.
محل فصد و حجامت آنها خارش پیدا میکند.
در فصل بهار این علائم بیشتر مشاهده میشود.
مزاج سرد و خشک (سوداوی)
مزاج این افراد سرد و خشک است. چهره این افراد، تیره و پوستشان، خشک و بیطراوت است.
سیاهی خون و غلظت آن از علائم دیگر آنهاست. زیادی فکر و خیال و نگرانی نسبت به آنچه که در اطرافشان میگذرد و خوابهای آشفته و تیره و تار، از مشکلات این افراد است.
به علت سرعت فکر بین این افراد، شاعران و هنرمندان بیشتری یافت میشود، ولی در صورتی که روش زندگی و تغذیه این افراد اصلاح نشود، دچار مشکلات روانی جدی میشوند.
افسردگی و گوشهگیری و کم جوشیدن با دیگران، یکی دیگر از خصوصیات افراد سوداوی است. سوزش سر معده و زیر جناغ، گرفتگی در عضلات پشت ساق پا، گرفتگی در ناحیه گلو (به صورتی که دائما احساس میکنند حلقهای از داخل گلویشان را گرفته است)، اشتهای کاذب و خردهخواری، پرمویی و بروز لکههای تیره در پوست در این افراد شایع است.
این افراد در فصل بهار از وضعیت تعادل بهتری برخوردار میشوند و در فصل پاییز بیماریهایشان شدت پیدا میکند.
مزاج سرد وتر (بلغمی)
مزاج این افراد سرد وتر است.
این افراد چهره سفید دارند.
پوست آنها سرد، نرم و شفاف است، ولی گاهی اوقات به علت رطوبت زیاد، پوستشان در ناحیه زیر چشم و زیر گلو دچار چینخوردگی میشود.
آب دهان زیاد، کمی تشنگی و عطش، نرم بودن گوشت اندامها، تنبلی، آروغ ترش و ریفلاکس (بازگشت مواد و اسید از معده به مری) از علائم دیگر افراد بلغمی است.
حرکات این افراد کند است و حوصله انسان از پرحوصلگی آنها سر میرود، آرام حرف میزنند و در راه رفتن معمولا عقب میمانند و زود خسته میشوند.
ماست و دوغ و سردیجات، آنها را اذیت میکند.
خوشخوابی، کندفهمی، افت حافظه، کمرنگی ادرار صبحگاهی و زبان نرم با پرزهای تحلیلرفته و گاهی پوشیده از بار سفید از علائم افراد این گروه است.
در فصل زمستان بیماریهای بلغمی شدت مییابد.
رژیم غذایی مناسب برای مزاجهای مختلف
پیش از این نیز اشاره شده که غذاها و خوراکیها نیز مزاجهای مختلفی دارند و این مزاجها با ترکیب در مزاج انسان، میتوانند بر جسم و روان فرد اثرگذار باشند.
حال ببینیم که طب سنتی چه غذاهایی را برای هر فرد مجاز و یا غیر مجاز میشمارد.
مزاج گرم و خشک (صفراوی)
مواد غذایی مضر برای گروه دارای مزاج گرم و خشک: مصرف زیاد سیر، پیاز، ادویههای تند، گوشت قرمز، بادنجان، موز، خربزه، گردو، پسته، فندق، انجیر، غذاهای سرخشده.
مصرف این نوع مواد غذایی بدن این دسته را از تعادل خارج کرده و علائمی از قبیل خشکی پوست و بیخوابی، اضطراب و تپش قلب را در آنها تشدید میکند.
مثالهایی از مواد غذایی مفید برای افراد صفراوی: مرکبات، سیب، هویج، انار، خیار، آلو، هندوانه، زرشک، گوجهسبز، کدو، ریواس، اسفناج، جو، لیموترش، تمرهندی، کاهو، روغن زیتون، پاچه گوسفند؛ پکتین موجود در سیب و هویج با پیوند با اسیدهای صفراوی باعث افزایش دفع آنها از بدن میشود.
نمونههایی از ترکیبات غذایی مفید برای افراد با مزاج گرم و خشک: زیرباج، سوپ جو با گوشت جوجه مرغ، آش محتوی ماش، کدو، اسفناج، خرفه، روغن بادام و یا برنجی که با اسفناج، ماش مقشرف کاهو و کمی گشنیز که با سرکه یا آلو ترش شده باشد، آش جویی که در آن عناب و بنفشه پخته باشند با روغن بادام، آش ماست با گوشت جوجه مرغ، شیربرنج، گوشتها که با آبغوره و سماق چاشنیدار شدهاند.
شربتهای مفید برای افرادی صفراوی: شربت لیمو، شربت آلو، آب انار ترش و شیرین، آب تمر هندی، شربت نارنج، شربت غوره، ماءالشعیر طبی، شربت سکنجبین و خیار.
مزاج گرم وتر (دموی)
مواد غذایی مضر برای گروه دارای مزاج گرم و تر: مصرف بیش از حد ادویههای تند، انواع شور (خیارشور و…)، گوشت زیاد، غذاهای نشاستهای، غذاهای چرب، تخممرغ، خرما، توت، کشمش، انبه، بادام، پسته، موز، فندق، انجیر، انگور، سیر، بادنجان، گوشت گوسفند، بره، بوقلمون، اردک، تخم اردک و جگر سیاه. افراد دموی بهتر است از غذاها و نوشیدنیهایی که دارای مزاج گرم وتر هستند کمتر استفاده کنند و در صورت ضرورت و نیاز حتماً با مصلحات آن و بهمقدار خیلی کم استفاده کنند.
خوراکیهای مفید برای افراد دارای مزاج گرم و تر: از غذاها و نوشیدنیهایی که دارای مزاج سرد بهویژه سرد و خشک هستند بهطور متناسب استفاده کنند؛ نوشیدن آب خنک بههمراه چند قطره آب لیمو ترش تازه، آب زرشک، کاهو، خیار، میوهها بهخصوص سیب درختی همراه با پوست و دانههای آن، انار، نارنگی، پرتقال، گلابی، نارنج، تمر هندی، لیمو شیرین، سنجد، غوره، آلو بخارا، سوپ یا آش جو، نان جو، لیموترش تازه، استفاده از سالاد فصل، روغن زیتون، حبوبات و غلات جوانهزده (مثل جوی دوسر، ماش و عدس)، بذرهای ملیّن (مانند اسفرزه، بارهنگ، خاکشیر)، غذاهای خام (میوهها و سبزیها)، انواع توت تازه بهخصوص شاهتوت بهمقدار کم، کدو خورشتی، آلبالو.
افراد دمویمزاج در صورت عدم رعایت دستورات، استعداد بیشتری برای بروز علائم و بیماریهایی مانند سردرد، پرخوابی، هماچوری، خستگی، چاقی و تپش قلب را دارند.
مزاج سرد و خشک (سوداوی)
مواد غذایی مضر برای گروه دارای مزاج سرد و خشک: بادنجان، غذاهای نمکسود، خیارشور یا شور مخلوط، گوشت گاو، گوساله، بز، حیوانات پیر، شترمرغ، گوشت شکار دشتی و کوهی، پنیر، سرکه کهنه، غذاهای مانده و فریزشده، روغنها و خوراکیهای صنعتی و کارخانهای، فستفود، لبنیات، انواع نوشابهها و دلستر، کلم، گل کلم، کنگر، ذرت، خردل، ادویهجات تند، فلفل، زنجبیل، قندوشکر، چای، قهوه، کاکائو، نسکافه، ماهی، عدس، برنج، سکباج، ترشیها، غوره، سیبزمینی، گوجهفرنگی، قارچ، باقلا، میوههای ترش، انار ترش، پرتقال، تمشک، توتفرنگی. افراد دارای مزاج فوق در صورت مصرف این خوراکیها دچار عوارضی از قبیل بیخوابی، نفخ معده و روده، خشکی پوست و افسردگی خواهند شد.
خوراکیهای مفید برای افراد سوداوی: نخود، گوشت بره، کبوتر، بوقلمون، زرده تخممرغ، گندم، بادام، مویز، نخودچی کشمش، انجیر، سیب، طالبی، به، خربزه، انگور، آلوشیرین، برنج با زیره یا شوید یا زعفران، سبزیهای گرم مثل نعنا، ریحان، ترخون، مرزه، جعفری، تره، هویج ایرانی یا فرنگی، عسل، توت، کنجد، کره، شیره خرما یا انگور.
نمونههایی از ترکیبات غذایی مفید برای افراد دارای مزاج سرد و خشک: حریره بادام، شیربادام، نخودآب با گوشت ماکیان، اسفیدباج با گوشت گردن، پیه ماکیان، آبگوشت گردن با آب سیب و گلاب، ماهی کیلکا کبابی با روغن بادام، فسنجان بادام، کوکوی سبزیجات گرم، هلیم، کاچی، شیر و ترنجبین و روغن بادام.
مزاج سرد وتر (بلغمی)
مواد غذایی مضر برای افراد دارای مزاج سرد و تر: مصرف بیش از حد مواد لبنی، ترشیها و سرکه، برنج، سیبزمینی، ماکارونی، مرغ ماشینی، ماهی، کلهپاچه، سیراب شیردان، نان خوب پختهنشده، حلوای نشاسته یا آرد، شیربرنج، آش رشته با کشک، سوپ جو، میوههای ترش، نارنگی، کیوی، مرکبات، هندوانه، خیار، کاهو، گوجهفرنگی، اسفناج، غوره، موز، آلو، آلبالو. افراد بلغمی در صورت زیادهروی در مصرف مواد غذایی فوق، دچار علائمی از قبیل ضعف هضم، نفخ شکم، دردهای مفصلی، سینوزیت، افزایش ترشحات واژینال، کاهش حافظه میشوند.
مواد غذایی مفید برای افراد دارای مزاج سرد و تر: گوشت بره، کبوتر، گنجشک، بوقلمون، بلدرچین، آبگوشت، میوههای رسیده و شیرین مثل سیب، به، نارگیل، انجیر، گلابی، مویز، زردک، ادویههایی، چون زیره سبز، زنیان، زعفران، آویشن، رازیانه، انیسون، موسیر، نعنا، ریحان، جعفری، مرزه، ترخون، شوید، تره، مغز بادام، عسل، ارده، شیره انگور یا خرما.
نمونه ترکیبات غذایی مفید برای افراد دارای مزاج سرد و تر: سکنجبین عسلی (سرکهانگبین)، ماءالعسل با هل و میخک، گلقند، مربای وج، نخودآب، کباب ماکیان با ادویه، قلیه تره با گوشت گنجشک یا کبوتر بریانشده با روغن زیتون.
آیا مزاج قابل تغییر است؟
هر فردی دارای دو گونه طبع اصلی و اکتسابی است. طبع اصلی هر فرد، طبع مادرزادی اوست که از پدر و مادرش به ارث میبرد.
همچنین ممکن است طبع اصلی فرد با گذشت زمان، به علت تغذیهی نادرست، شرایط آب و هوایی و شیوه زندگی نادرست، تغییر کند و طبع جدیدی در او به وجود آید که به آن، طبع اکتسابی میگویند.
ناگفته نماند که در میان موجودات زنده، مزاج انسان به میزان زیادی تغییر میکند، ولی طبیعت یا مزاج حیوانات و گیاهان هیچ وقت به طور کامل تغییر نمیکند بلکه با توجه به شرایط آب و هوایی میزان گرمی، سردی، خشکی و رطوبت آنها کمی تغییر میکند.
به عنوان مثال طبیعت سیر گرم است، در هر منطقهی جغرافیایی که کشت شود و هیچ وقت طبیعت آن سرد نمیشود.
شناسایی انواع مزاج از ظاهر افراد
زردی بادنجانی:
نشانه خشکی و سردی (سودا)
رنگ گچی:
نشانه سردی و تری (بلغم)
ویژگی های مزاج های مختلف با مزاج شناسی مو
پرمویی بدن
دلیل بر گرمی مزاج و کم مویی بدن، دلیل بر سردی مزاج است.
اگر رشد موها با سرعت همراه باشند ، نشانه گرمی مزاج و اگر سرعت رشد مو کم باشد، نشانه سردی مزاج است.
اگر رشد مو خیلی سریع باشد ، دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است.
انواع مزاج را اینگونه تشخیص دهید
کلفتی مو
دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است و نازکی مو می تواند نشانه سردی و تری مزاج است اما بهتر است برای بررسی این مشکل پیش پزشک روید ، شاید کم پشتی و نازکی مو نتیجه یک بیماری باشد.
یکی دیگر از علائم مزاج سرد و مرطوب در مردان و زنان داشتن موی صاف و لخت نیز است.
موی مجعد، دلیل بر گرمی و خشکی و موی صاف و لخت، نشانه سردی و تری مزاج است.
بهترین روش ها برای تشخیص انواع مزاج
رنگ مو
یکی دیگر از نشانه های تشخیص مزاج رنگ موی مردان و زنان است.
افرادی که دارای رنگ موی سیاه هستند در گروه افراد با طبع گرم و خشک و افرادی که دارای رنگ موی سفید هستند و زودتر از بقیه تارهای سفید در سر آنها دیده می شود دارای مزاج سرد و تر هستند.
شکل و فرم عظلات و اعضای بدن:
افراد گرم مزاج دارای بلاتنه ای فراخ و پهن و اندام های بدن بزرگ هستند .
این افراد عروق برجسته و نبض قوی دارند. اگر فردی عضلات کلفت و بزرگ و تاندون های ظریف تر داشته باشد او دارای مزاج گرم است.
انواع مزاج و نشانه های مزاج گرم
• نبض قوی
• عضلات کلفت و بزرگ
• عضله خیلی به مفصل
• قفسه سینه پهن بزرگ
• اندامها بزرگ
• عروق برجسته و بزرگ قابل مشاهده
مزاج سرد و خشک و انواع نشانه های آن
نشانه های مزاج سرد
افرادی که دارای مزاج سرد و خشک اند برخلاف افرادی که مزاج گرم دارند ، دارای اندام های کوچک و بالاتنه کوچک هستند .
از دیگر علائم سردی مزاج داشتن نبض ضعیف و عضلات ظریف است .
افرادی دارای چهره لاغر و پوست به استخوان چسبیده ، دارای مزاج خشک هستند همچنین افرادی که مفاصل قابل مشاهده و غضروف حنجره و بینی برجسته دارند در گروه افراد دارای مزاج خشک هستند.