ریفلاکس اسید معده چیست؟
بازگشت یا ریفلاکس اسید از معده به مری که در پزشکی به نام GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) شناخته می شود شرایطی بسیار شایع بوده و حدود بیست درصد آمریکایی‌ها، با درجات مختلف، دچار آن هستند.
اما ریفلاکس اسید چگونه اتفاق افتاده و چرا اسید معده بالا میاد؟ مری لوله‌ای عضلانی به طول تقریبی ۲۵ سانتی متر است که حلق را به معده وصل می‌نماید.
در انتهای مری یک دریچه (اسفنکتر) حلقوی عضلانی وجود دارد که به طور طبیعی اکثر اوقات باید بسته باشد و فقط هنگام عبور غذا یا مایعات از مری به معده باز گردد.
اگر این دریچه (Sphincter) در هنگام هضم غذا یا زمانی که اسید در معده وجود دارد باز شود، محتویات اسیدی معده به درون مری و به سمت بالا برمی گردند و احساس سوزش سر معده (Heartburn) را ایجاد می نمایند.
اسید معده بسیار قوی است و میزان اسیدیته آن بین عدد ۱ تا ۳ قرار می‌گیرد ؛ این میزان اسیدیته حتی می‌تواند فلزات را حل کند (اسیدیته آب و خون در حدود ۷ است – عدد صفر و یک نشانگر بسیار اسیدی و ۱۳ و ۱۴ نشانگر بسیار قلیایی هستند – مقیاس صفر تا ۱۴ است).
مخاط‌های معده توانایی مقاومت در برابر این اسید قوی را دارند اما بافت مری نسبت به این میزان اسیدیته مقاوم نیست و در صورت تداوم تماس با اسید دچار آسیب خواهد شد.
این آسیب در ابتدا فقط به صورت احساس ناراحتی و سوزش است ولی در صورت عدم توجه می‌تواند به زخم مری و حتی خونریزی مری منجر شود که یک شرایط اورژانسی جدی پزشکی به شمار آمده و می‌تواند جان بیمار را تهدید نماید.
علائم رفلاکس معده
علائم رفلاکس معده برحسب اندام و عضوی که تحت تأثیر اسید معده قرار می‌گیرد، متفاوت است.
همه انسان‌ها علائم یکسانی را تجربه نمی‌کنند.
علائم رفلاکس معده از خفیف به شدید دسته‌بندی می‌شوند و معمولاً بعد از خوردن غذا (به‌خصوص غذای تند یا چرب) و هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بروز پیدا می‌کنند.
از علائم رفلاکس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• درد یا سوزش سر دل که با احساس سوزش در قفسه سینه همراه است؛ این سوزش ممکن است به گلو نیز برسد.
• احساس مزه تلخ یا ترش در گلو. در برخی موارد ممکن است بخشی از غذا یا مایع موجود در معده نیز به دهان بازگردد.
• سوء هاضمه که با درد و ناراحتی در بالای شکم همراه است. احساس ناراحتی معده، داشتن حالت تهوع و استفراغ و احساس سیری آزاردهنده از علائم سوء هاضمه است.
• در برخی از موارد، اشکال در بلع که حتی گاهی در تنفس فرد اختلال ایجاد می‌کند.
• گلو درد، سکسکه شدید یا استفراغ.
اگر با علائم و نشانه‌های بالا آشنا هستید و یا هر از گاهی آنها را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
تغییر صدا در اثر رفلاکس
افراد زیادی به رفلاکس مبتلا هستند.
در این افراد، محتویات معده رو به عقب و در خلاف جهت طبیعی، حتی تا گلو حرکت می‌کنند.
وقتی با این حرکتِ برعکس، محتویات معده به گلو می‌رسد به آن رفلاکس حنجره‌ای-حلقی گفته می‌شود.
ترشحات معده سرشار از اسید و آنزیم‌هایی است که برای هضم غذا در معده به آنها نیاز داریم.
طبیعی است که این مواد در هر جایی غیر از معده و روده باعث آسیب به بافت آن قسمت (گلو و حنجره) می‌شود.
علت تغییر صدا در رفلاکس
همان‌گونه که گفتیم در رفلاکس حنجره‌ای-حلقی، ترشحات معده به تارهای صوتی و حنجره صدمه وارد کرده و حنجره را ملتهب می‌کنند.
به التهاب حنجره، لارنژیت گفته می‌شود و در این مورد، نام لارنژیتِ رفلاکس به آن اطلاق می‌گردد.
درمان اسید بالای معده
برای پیشگیری و تسکین علائم رفلاکس معده، پزشک ممکن است در عادات غذایی یا سایر رفتارهای بیمار تغییراتی را توصیه کند.
همچنین پزشکان به بیمارانی که مشکل ریفلاکس اسید معده دارند، داروهای بدون نسخه‌ای مانند داروهای زیر را تجویز می‌کنند:
• آنتی اسیدها
• مسدود کننده‌های گیرنده H2
• مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI)
البته در بعضی موارد، ممکن است مسدود کننده‌های گیرنده H2 یا PPI قوی‌تری نیز تجویز کنند.
اگر رفلاکس معده شدید باشد و به سایر درمان‌ها پاسخی ندهد، احتمال نیاز به عمل جراحی وجود دارد.
لازم به ذکر است که برخی از داروهای بدون نسخه و تجویزی نیز می توانند عوارض جانبی ایجاد کنند.
تشخیص رفلاکس معده
اگر پزشک فوق تخصص گوارش با معاینه بیمار مشکوک به رفلاکس معده باشد، در ابتدا معاینه فیزیکی را انجام می دهد و در مورد علائمی که تجربه کرده‌اید سؤال می کند.
سپس ممکن است از یک یا چند روش زیر برای تأیید، تشخیص یا بررسی عوارض رفلاکس معده استفاده کند:
• بلع باریم
پس از نوشیدن محلول باریم، از تصویربرداری با اشعه X برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی استفاده می شود.
• آندوسکوپی فوقانی
یک لوله انعطاف پذیر با دوربین کوچک به مری وارد می شود تا آن را بررسی کرده و در صورت لزوم نمونه‌ای از بافت (بیوپسی) جمع آوری شود.
• فشارسنج مری
یک لوله انعطاف پذیر برای اندازه گیری قدرت عضلات مری می باشد.
• بررسی pH مری
یک مانیتور در مری قرار داده می‌شود تا متوجه شود که اسید معده چه زمانی وارد آن می شود.
تاثیر رژیم غذایی در رفلاکس معده
در برخی افراد، انواع خاصی از غذاها و نوشیدنی ها علائم رفلاکس معده را تحریک می کنند.
محرک های غذایی معمول شامل موارد زیر است:
• غذاهای پرچرب
• غذاهای ادویه دار
• شکلات
• مرکبات
• آناناس
• گوجه فرنگی
• پیاز
• سیر
• نعناع
• الکل
• قهوه
• چای
• نوشابه
البته توجه به این نکته الزامی است که عوامل تغذیه ای می توانند از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشند.
درمان‌های خانگی
چندین تغییر در شیوه زندگی و درمان‌های خانگی وجود دارد که در تسکین علائم رفلاکس معده موثر هستند.
از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• ترک سیگار
• کاهش وزن
• کاهش حجم وعده های غذایی
• جویدن آدامس پس از صرف غذا
• خودداری از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن
• خودداری از مصرف غذاها و نوشیدنی های محرک علائم
• خودداری از پوشیدن لباس تنگ
• تمرین روش های آرام سازی
• استفاده از برخی از داروهای گیاهی نیز ممکن است باعث تسکین شوند.
گیاهانی که معمولاً برای رفلاکس معده استفاده می شوند عبارتند از:
• بابونه
• ریشه شیرین بیان
• ریشه گل ختمی
• نارون آمریکایی
اگرچه هنوز تحقیقات بیشتری مورد نیاز است، اما برخی از افراد ادعا کرده‌اند که پس از مصرف مکمل‌ها، تنتورها یا چای‌های حاوی این گیاهان، از ریفلاکس اسید رهایی یافته‌اند.
اما لازم به ذکر است که در برخی موارد، داروهای گیاهی عوارض جانبی به همراه داشته یا مکانیسم داروهای خاصی را مختل می کنند.
برگ ریحان
خواص آرام‌بخش و ضدنفخ برگ ریحان موجب می‌شود که مشکل اسیدی شدن معده‌ی شما پس از مدت کوتاهی برطرف شود. با مشاهده‌ی نخستین نشانه‌های نفخ معده چند برگ ریحان بخورید یا ۳ یا ۴ برگ ریحان را در یک فنجان آب بجوشانید و اجازه دهید تا چند دقیقه دم بکشد؛ به‌طور مرتب از این جوشانده استفاده کنید.
دارچین
این ادویه‌ی مفید، نوعی ضداسید معده‌ی طبیعی است که با بهبود فرایند هضم و جذب غذا، معده‌ی شما را آرام می‌کند.
برای درمان اسیدی شدن معده و بهبود عفونت‌های موجود در دستگاه گوارش، از چای دارچین استفاده کنید. دارچین منبعی از مواد مغذی است و خواص فراوانی برای سلامتی دارد.
آب‌دوغ
آیا می‌دانستید که آب‌دوغ در آیوروِدا (طب سنتی هندی) جزو غذاهای ساتْویک (غذاهای مفید برای بدن و ذهن در طب آیورودا) به حساب می‌آید؟ بنابراین اگر بار دیگر پس از خوردن غذای سنگین یا پرادویه دچار ازدیاد اسید معده شدید، مصرف داروهای ضداسید معده را کنار بگذارید و به جای آن یک لیوان آب‌دوغ بنوشید.
آب‌دوغ دارای اسید لاکتیک است که اسید معده را به حالت طبیعی برمی‌گرداند. برای کسب نتیجه‌ی بهتر، مقداری فلفل سیاه یا ۱ قاشق چای‌خوری پودر برگ گشنیز را نیز به آن اضافه کنید.
زیره سبز
دانه‌های زیره سبز برای خنثی کردن اسید فوق‌العاده هستند، به هضم غذا کمک می‌کنند و درد معده را تسکین می‌دهند.
مقداری زیره سبز بوداده را پودر کنید و آن را در یک لیوان آب مخلوط کنید یا یک قاشق چای‌خوری دانه‌ی زیره سبز را در یک فنجان آب جوش بخیسانید و پس از هر وعده‌ی غذایی میل کنید.
زنجبیل
زنجبیل در پس آن ظاهر ناهموار و پر از گره، مزیت‌های فراوانی برای سلامتی دارد. زنجبیل به‌طور طبیعی موجب تسکین یافتن معده می‌شود و به کاهش تولید اسید معده کمک می‌کند.
به گفته‌ی دکتر آهوجا از بیمارستان فورتیس، «زنجبیل خواص گوارشی و ضدالتهابی فوق‌العاده‌ای دارد.» برای خنثی کردن اسید معده میتوانید برشی از زنجبیل تازه را بجوید یا دو تا سه بار در روز یک قاشق آب زنجبیل مصرف کنید یا زنجبیل تازه را در یک فنجان آب جوش بخیسانید و آب را بنوشید.
چای زنجبیل بدون کافئین به‌همراه کمی عسل، بهترین نوع چای زنجبیل برای افرادی است که دچار رفلاکس اسید معده هستند.
انواع مختلفی از چای زنجبیل در بازار وجود دارد.
البته به‌نظر نمی‌رسد که لیموناد زنجبیلی (نوعی نوشیدنی شیرین و گازدار غیرالکلی) چندان مفید باشد، زیرا گازدار است و ممکن است حاوی کافئین باشد.
به‌علاوه میزان زنجبیل در بیشتر لیمونادهای زنجبیلی موجود در بازار به حدی نیست که بر رفلاکس اسید معده اثر داشته باشد.
موز
موز ویژگی‌های مفید فراوانی دارد. موز حاوی آنتی‌اسیدهای طبیعی است که به‌عنوان سپری دربرابر رفلاکس اسید عمل می‌کنند.
مصرف موز ساده‌ترین درمان خانگی برای خلاص شدن از اسیدیته‌ی معده است.
برای پیشگیری از اسیدی شدن معده روزی یک موز بخورید.
کلام آخر
زمانی که دریچه حلقوی عضلانی انتهای مری هنگام هضم غذا یا زمانی که اسید در معده وجود دارد باز شود، محتویات اسیدی معده به درون مری و به سمت بالا باز خواهند گشت که از چنین اتفاقی تحت عنوان ریفلاکس اسید معده یاد می‌شود که با احساس سوزش سر معده همراه خواهد بود.
برای رفع اسید معده بهتر است که از خوردن برخی غذاها مثل غذاهای تند، چرب یا خیلی ترش و یا نوشیدن نوشیدنی‌های گازدار، قهوه و الکل پرهیز کرده و همچنین عادات روزانه مثل دراز کشیدن بعد از غذا خوردن را کنار بگذارید.
