نفخ معده چیست؟

حتماً برای شما هم پیش‌آمده است که گاهی بااینکه غذای زیادی نخوردید، اما به ناگهان احساس کنید که شکمتان بزرگ و سنگین است.

در چنین مواقعی به‌اصطلاح عامیانه ممکن است بگویید که به باد شکم دچار شده‌اید و یا در روده‌های خود احساس ناخوشایندی دارید.

به‌طورکلی در پاسخ به این سؤال که نفخ معده چیست باید گفت، نفخ معده عبارت است از میزان زیادی باد که در روده‌های شخص حرکت کرده و موجب بزرگ جلوه دادن شکم و معده او می‌شود.

نفخ معده سبب می‌شود فرد به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه این باد انباشته‌شده در روده را از طریق معقد از بدن خود خارج سازد.

لذا با همین توضیح کوتاه متوجه می‌شویم که نفخ معده چگونه می‌تواند برای یک فرد در زندگی شخصی و اجتماعی او مشکلاتی را پدید آورد.

نفخ معده عصبی

گاهی فرد بدون آنکه هیچ‌یک از خوراکی‌های نفاخ را مصرف کرده باشد و یا حتی زمانی که غذای زیادی هم نخورده است دچار نفخ معده می‌شود.

در چنین شرایطی ممکن است وجود اضطراب و استرس زیاد از حد سبب بروز چنین عارضه‌ای شده باشد.

زمانی که این نوع نفخ با علائم هشداردهنده دیگری نظیر سکسکه یا بیماری‌های دیگری همراه باشد، می‌تواند نشان از بروز یک بیماری جدی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر باشد.

نفخ معده و تنگی نفس

ازآنجایی‌که نفخ معده سبب ورود فشار به دیافراگم می‌شود، در برخی شرایط خاص موجب بروز تنگی نفس می‌شود.

تنفس کوتاه و منقطع یا بروز سکسکه از علائم نفخ معده و تنگی نفس هستند.

چراکه به هنگام نفخ معده، دیافراگم فضای کمتری برای باز و بسته شدن دارد.
درصورتی‌که این شرایط برای مدت‌زمان قابل‌توجهی بر بدن فرد حاکم باشد، میزان اکسیژن لازم برای بدن کاهش‌یافته و فرد دچار اضطراب، تپش قلب، احساس تنگی نفس حاد، مشکلات تعادلی و مواردی ازاین‌دست می‌شود.

علت

هوای بلیعده شده، علت نفخ معده و شکم می باشد، این اتفاق با بلیعیدن نامناسب هوا در حین غذا خوردن یا حتی بلعیدن ناآکاهانه هوا از سر عادت پیش می‌آید.

• بلعیدن هوا: فعالیت‌هایی که باعث می‌شود فرد هوا را ببلعد شامل نوشیدن سریع مایعات، آدامس جویدن، استعمال دخانیات، مکیدن آب نبات سفت، نوشیدن نوشیدنی‌های کربن دار، دندان مصنوعی شل و تنفس سریع می‌شود. اغلب افراد برای خارج سازی هوای بلعیده شده مازاد آروغ می‌زنند.

گاز باقی مانده وارد روده کوچک می‌شود. هوا در راستای روده بزرگ حرکت می‌کند و از طریق مقعد خارج می‌شود.

تحلیل گاز کمک می‌کند پزشک تشخیص دهیم گاز از بلعیدن هوا (اغلب نیتروژن، و نیتروژن همراه دی اکسید کربن) یا تولید معده و ورده (عمدتا مونوکسید کربن، هیدروژن و متان) نشات می‌گیرد.

• کمبود لاکتاز: یکی از منابع اصلی نفخ شکم کمبود لاکتاز است که منجر به کاهش توانایی هضم لاکتوز (شکر طبیعی یافته شده در شیر و محصولات لبنی دیگری مثل پنیر و بستنی و در غذاهای فراوری شده مشخصی مثل نان، غلات و سالاد) می‌شود.

این نفخ شکم اغلب مرتبط با اسهال و گرفتگی عضلانی است، اما تنها به صورت گاز نمایان می‌شود.

بسیاری از افراد عموما پس از دوران کودکی، سطوح آنزیم لاکتاز مورد نیاز کمی برای هضم لاکتوز دارند.

همچنین، با افزایش سن، سطوح آنزیم آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.

در نتیجه، با گذشت زمان، افراد پس از خوردن غذاهای حاوی لاکتوز میزان گاز روده بیشتری را تجربه می‌کنند.

• سندروم سوء جذب: این بیماریمی‌تواند ناشی از کاهش تولید آنزیم‌ها به وسیله مشکلات لوزه المعده یا کیسه صفرا یا غشای روده‌ها باشد.

• یبوست: در صورتی که عبور غذا از روده بزرگ بنا به هر دلیل به کندی صورت بگیرد، باکتری‌ها فرصت زیادی برای تخمیر کردن ماده باقی مانده دارند.

در صورتی که فرد یبوست دارد یا بنا به هر دلیلی دردفع مدفوع مشکل داشته باشد، نفخ معده به وجود می‌آید. تغییر در دفع مدفوع ناشی از موارد زیر است:

• غذاها: برخی از غذاهای تولید کننده گاز از قرار زیر است:

1. رژیم غذایی کم فیبر
2. انگل
3. بیماری التهابی روده
4. انسداد روده ( که شامل سرطان نی می‌شود)
5. بیماری دیورتیکولی
6. عملکرد نامناسب غده تیروئید
7. مصرف مواد مخدر

1. غذاهای حاوی فراکتوز: فراکتوز شکر ساده است که در بسیاری از میوه‌ها از قبیل انجیر، خرما، آلو ، گلابی و انگور به صورت طبیعی وجود دارد. این ماده در پیاز، مارچوبه، کنگر و گندم به میزان کمی وجود دارد. گاهی اوقات، فراکتوز به عنوان شیرین کننده به نوشیدنی‌های غیرالکلی، آب میوه‌ها و برخی از کیک‌ها و کلوچه‌ها اضافه می‌شود.
2. سبزیجات حاوی رافینوز: رافینوز شکر پیچیده‌ای است که در بسیاری از سبزیجات برگ پهن (کلم، کلم بروکسل، کلم بروکلی، گل کلم) و لوبیا وجود دارد. لوبیا همچنین حاوی استاکیوزمی باشد که شکل دیگری از شکرهایی است که به سختی هضم می‌شوند.

3. سوربیتول: سوربیل برای شیرین کردن بسیاری از آدامس‌ها و شکلات‌های بدون شکر مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین به عنوان یک ماده خنثی در داروها استفاده می‌شود.

4. محصولات لبنی حاوی لاکتوز، شکری که در شیر یافت می‌شود: افرادی که نمی‌توانند لاکتوز را تحمل کنند، به سختی می‌توانند شیر، پنیر، بستنی و محصولات لبنی دیگر را هضم کنند. این افراد سطح لاکتاز بسیار پایینی دارند.

لاکتاز آنزیمی است که برای هضم لاکتوز به آن نیاز می‌شود.

این اتفاق با ممکن است افزایش سن پیش می‌آید، حتی اگر در دوران کودکی یا جوانی برای هضم شیر مشکلی نداشته باشید.

• مشکلات دیگر: بیماری‌های مشخصی که باعث می‌شود، غذا در دستگاه گوارش هضم نشود و در نتیجه منجر افزایش کارکرد باکتری های روده می شوند، باعث افزایش نفخ روده و معده می شوند.

درمان هایی برای جلوگیری یا تسکین نفخ معده

تغییر سبک زندگی

در بسیاری از موارد، در صورت اضافه وزن، می توان با اتخاذ چند تغییر ساده در سبک زندگی مانند کاهش وزن، علائم نفخ معده را کاهش داد و یا حتی از بروز آن جلوگیری کرد.

برای کاهش بلعیدن بیش از حد هوا، می توانید:

• از جویدن آدامس خودداری کنید. آدامس می تواند باعث بلعیدن هوای اضافی شود که در نتیجه منجر به نفخ شکم می شود.
• مصرف نوشیدنی های گازدار را محدود کنید.
• از غذاهایی که باعث آزاد شدن گاز هستند، از جمله سبزیجات در خانواده کلم، لوبیای خشک و عدس ، خودداری کنید.
• به آرامی غذا بخورید و از نوشیدن آب به وسیله نی خودداری کنید.
• از محصولات لبنی بدون لاکتوز استفاده کنید (در صورت عدم تحمل لاکتوز)

پروبیوتیک ها همچنین ممکن است در تعدیل مجدد باکتری های سالم روده کمک کنند.

تحقیقات در مورد اثر بخشی پروبیوتیک ها متفاوت است. در یک بررسی مشخص شد که پروبیوتیک ها با توافق ۷۰ درصدی درباره تأثیر آن در تسکین نفخ، اثر متوسطی دارند.

پروبیوتیک ها را می توانید در کفیر و ماست یونانی پیدا کنید.

ماساژ

ماساژ شکمی همچنین ممکن است به کاهش نفخ شکم کمک کند.

یک مطالعه ۸۰ فرد مبتلا به آسیت را بررسی کرد و به آنها ماساژ شکمی ۱۵ دقیقه ای را دو بار در روز و به مدت سه روز را داد.

نتایج نشان داد که ماساژ باعث بهبود افسردگی، اضطراب، بهزیستی و کاهش علائم شناخته شده ی نفخ شکم می شود.

داروها

اگر تغییر سبک زندگی و مداخلات غذایی نفخ معده را برطرف نمی کند، با پزشک خود صحبت کنید. اگر پزشک علت پزشکی شما را برای نفخ شکم پیدا کند، ممکن است درمان های پزشکی را توصیه کند. درمان ها ممکن است به آنتی بیوتیک، ضد اسپاسم یا ضد افسردگی نیاز داشته باشند، اما به شرایط شما نیز بستگی دارد.

چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟

درصورتی که نفخ شکم به حدی شدید بود و یا طولانی شد که با فعالیت‌های روزمره‌تان تداخل ایجاد کرد، لازم است با پزشک در این باره مشورت کنید.

همراهی نفخ شکم با سایر علائم پزشکی می‌تواند علامتی از یک بیماری زمینه‌ای جدی باشد.

درصورتی که هر یک از علائم زیر را داشتید، لازم است با پزشک خود در این باره مشورت کنید:

• مدفوع خونی
• تغییر در تعداد دفعات اجابت مزاج
• تغییر در قوام مدفوع
• کاهش وزن ناخواسته
• اسهال یا یبوست