کم کاری تیروئید چیست؟
غده تیروئید، یک غده کوچک پروانه ای شکل است که در جلوی گردن و دقیقا زیر سیب آدم قرار دارد.
این غده هورمونهایی که تقریبا بر همه سلولهای بدن تاثیر میگذارند را تولید و ذخیره میکند. وقتی غده تیروئید سیگنالی به نام هورمون تحریککننده تیروئید (TSH) را از سوی غده هیپوفیز دریافت میکند، هورمون های تیروئید را در جریان خون آزاد میکند.
گاهی اوقات، حتی با وجود مقدار زیاد TSH، غده تیروئید، هورمون های تیروئید را آزاد نمیکند که به این مسئله، کم کاری تیروئید اولیه گفته میشود.
تقریبا 90 درصد موارد کم کاری تیروئید اولیه توسط تیروئیدیت هاشیموتو ایجاد میشود. تیروئیدیت هاشیموتو، یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن بهاشتباه به غده تیروئید حمله میکند.
دلایل دیگر کم کاری تیروئید اولیه عبارتاند از: کمبود ید، اختلال ژنتیکی، مصرف برخی از داروها و جراحی.
در شرایط دیگری، غده تیروئید TSH کافی دریافت نمیکند. این اتفاق زمانی میافتد که غده هیپوفیز بهدرستی کار نمیکند که به آن کم کاری تیروئید ثانویه نامیده میشود.
افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، هورمون تیروئید کمتری تولید میکنند.
این به این معنی است که آنها متابولیسم کندتری دارند و در هنگام استراحت کالری کمتری میسوزانند.
متابولیسم کند خطرات زیادی برای سلامتی به همراه دارد و باعث میشود خسته باشید، سطح کلسترول خونتان افزایش پیدا کند و کاهش وزن برای شما دشوار شود.
در این زمینه داشتن رژیم غذایی مناسب میتواند به شما کمک کند عملکرد تیروئید را بهبود ببخشید.
علت کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید میتواند دلایل متفاوتی داشته باشد؛ همچنین ممکن است در برخی از افرا بهصورت خفیف بروز کند و علائمی نداشته باشد و یا برای برخی دیگر بهشدت آزاردهنده باشد.
در زیر با انواع علت کم کاری تیروئید آشنا شوید:
• التهاب تیروئید: التهاب تیروئید درنتیجهی حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید به وجود میآید که نوعی بیماری خود ایمنی است و هاشیموتو نام دارد.
در این حالت غده تیروئید قادر نیست حجم کافی هورمون را تولید کند. بیماری التهاب تیروئید در زنان شایعتر از مردان است.
• التهاب تیروئید پس از زایمان: در حدود ۱۱-۵٪ خانمها، ممکن است پس از زایمان دچار التهاب تیروئید و درنتیجه کم کاری تیروئید شوند. این شرایط در زمان کوتاهی پس از زایمان ایجاد میشود و اغلب موقتی است.
• کم کاری تیروئید پس از درمان پرکاری تیروئید: پس از درمان تیروئید با ید رادیواکتیو و یا با عمل جراحی، ممکن است فرد مستعد به کم کاری تیروئید شود که علت آن از دست دادن بخشی از غده تیروئید است و اغلب چند ماه تا چند سال پس از درمان به وجود میآید.
• کمبود ید: برای کارکرد صحیح، غده تیروئید به ید نیاز دارد.
بسیاری از افراد میزان کمی ید در رژیم غذایی روزانه خود دارند که سبب میشود مستعد ابتلا به کم کاری تیروئید شوند.
با مصرف نمکهای یددار میتوان این مسئله را رفع کرد.
علائم کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید علائم متفاوتی دارد و بر اساس شدت بیماری و شرایط فرد، میتواند متغیر باشد.
برخی افراد ممکن است یک یا چند علامت کم کاری تیروئید را داشته باشند، اما به کم کاری تیروئید دچار نباشند؛ و برعکس، ممکن است شخصی بدون علامت، تیروئید کم کار داشته باشد.
علائم کم کاری تیروئید به دلیل کاهش سوختوساز بدن اتفاق میافتد.
از علائم تیروئید کم کار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• آهسته شدن حرکات
• بیاشتهایی
• احساس ضعف و خستگی
• خشکی پوست
• عدم تحمل سرما
• یبوست
• گرفتگی عضلات
• کم شدن حافظه
• عدم تمرکز
• احساس خوابآلودگی در طول روز
• افزایش وزن
• بیحسی دستها و پاها
• پفآلود شدن صورت، بهویژه زیر چشمها
• گواتر
غذاهای مفید برای تیروئید کمکار
ویتامینD:
نوعی از کمکاری تیروئید وجود داردکه اتفاقا شایعترین آن ها نیز هست و به هاشیموتو معروف است؛ در این بیماری سیستم ایمنی بدن دچار اختلال شده و به تیروئید حمله میکند، این عمل باعث میشود که این غده فعالیت خود را محدود کند یا از دست بدهد.
بررسیها نشان داده تمام افراد مبتلا به این بیماری با کمبود ویتامینD رو به رو هستند چرا که کمبود این ویتامین باعث افزایش آنتیبادیهای سیستم ایمنی میشود.
اگر روزانه به مقدار کافی این ویتامین را دریافت کنید، فعالیت تیروئید شما به حالت عادی برمیگردد؛ ماهی سالمون میزان مناسبی از این ماده را در خود جا داده است که برای مصرف روزانه مفید است. همچنین پرتقال، تخم مرغ، شیر غنیشده و… سرشار از این ویتامین هستند.
سلنیوم:
این یک ماده معدنی مفید با خاصیت آنتیاکسیدانی است که از مواد حیاتی در تولید هورمونهای تیروئید محسوب میشود؛ مشکلات سیستم ایمنی بدن که باعث تیروئید کمکار میشوند، معمولا موجب ملتهب شدن این غده هستند و مصرف روزانه سلنیوم میتواند تا حدود زیادی آن را کاهش دهد.
آجیل برزیلی یکی از مواد غذایی سرشار از این ماده معدنی است، شما میتوانید روزانه با مصرف تنها دو عدد از این آجیلها التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو را کاهش دهید.
آهن:
یکی دیگر از مواد معدنی موجود در بدن انسان، آهن است که کمبود این ماده موجب تخریب کار آنزیمهای تولیدکننده هورمون تیروئید میشود؛ دریافت این ماده بخصوص در خانمها بسیار حیاتی است و از سن نوزده تا پنجاه سالگی روزانه هجده میلیگرم آهن نیاز دارند و این مقدار در سنین بالای پنجاه به هشت میلیگرم خواهد رسید.
تنها مصرف یک فنجان لوبیاسفید پخته در روز میتواند هشت میلیگرم آهن به بدن برساند.
در نظر داشته باشید که جذب آهن برای بدن سخت است ولی اگر همراه با ویتامینC باشد، تسهیل میشود، مثلا: مصرف لوبیاسفید همراه با لیموترش؛ نکته دیگر اینکه این ماده معدنی تاثیر داروهای هورمونی را کاهش میدهد، بنابراین میل کردن آهن را چهار ساعت بعد یا پیش از مصرف داروهای تیروئید انجام دهید.
یُد:
باید بدانید که عنصر یُد برای تولید هورمونهای تیروئیدی بسیار مهم است و بیشتر کسانی که به تیروئید کمکار مبتلا هستند، این عنصر را کم دارند؛ بزرگسالان روزانه ۱۵۰ میکروگرم یُد نیاز دارند.
مصرف مواد غذایی مانند: ماهیهای آب شور، شیر، پنیر، ماست، نمک یددار و… وجود این ماده را در بدن شما تامین میکنند.
کدام مواد مغذی مضر هستند؟
مواد غذایی متعددی وجود دارند که ممکن است برای افراد مبتلا به کمکاری تیروئيد مضر باشند؛ ازجمله:
گواتروژنها
گواتروژنها ترکیباتی هستند که ممکن است باعث تداخل در عملکرد طبیعی غدهی تیروئید شوند.
آنها نام خود را از واژهی گواتر (بزرگشدگی غدهی تیروئید که بر اثر کمکاری تیروئيد ایجاد میشود) گرفتهاند.
بسیاری از غذاهای معمول حاوی گواتروژن هستند.
مثلا:
• غذاهای حاوی سویا: پنیر توفو، تمپه
• برخی سبزیجات: کلم، کلم بروکلی، کِیل، گل کلم و اسفناج
• میوهها و گیاهان نشاستهدار: سیبزمینی شیرین، کاساوا، هلو و توتفرنگی
• آجیلها و دانهها: ارزن، دانهی کاج و بادامزمینی
بنابراین افراد مبتلا به کمکاری تیروئید باید از خوردن گواتروژنها اجتناب کنند.
با این حال به نظر میرسد که این ماده تنها در افرادی که دارای کمبود ید هستند یا گواتروژن زیادی مصرف میکنند، ایجاد مشکل میکند.
پختن غذاهای گواتروژن هم ممکن است مواد گواتروژنیک را «غیرفعال» کند.
ارزن مرواریدی استثنایی در غذاهای فوق است. برخی مطالعات نشان دادهاند که ارزن مرواریدی حتی درصورت عدم ابتلا به کمبود ید هم میتواند در عملکرد تیروئید تداخل ایجاد کند.
گلوتن
گلوتن پروتئینی است که در غلاتی مانند گندم، چاودار و جو یافت میشود.
افراد مبتلا به بیماری سلیاک (نوعی بیماری خودایمنی) نمیتوانند گلوتن مصرف کنند.
بدن آنها بهاشتباه به این ماده حمله میکند و باعث آسیب به ناحیهی اطراف روده میشود.
متأسفانه تحقیقات نشان دادهاند که افراد مبتلا به یکی از انواع خودایمنی، در معرض ابتلا به بیماریهای خودایمنی دیگر نیز قرار دارند.
به همین دلیل است که برخی از افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو (علت اصلی کمکاری تیروئید) ممکن است بیماری سلیاک نیز داشته باشند.
بنابراین برخی افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو، برای بهبود نشانههای بیماریشان باید گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند.
پس دو مادهي گواتروژن و گلوتن ممکن است برای تیروئید مضر باشند. گواتروژن ممکن است با عملکرد طبیعی تیروئيد تداخل داشته باشد و برخی از افراد مبتلا به
کمکاری تیروئيد نیز ممکن است به بیماری سلیاک دچار باشند.
نکتههایی برای حفظ وزن مناسب
در بیماران مبتلا به کمکاری تیروئید، بهخاطر سوختوساز کند، افزایش وزن بسیار آسان است.
در این قسمت چند نکته را برای کمک به حفظ وزن مناسب بیان میکنیم:
• به اندازهی مناسب استراحت کنید. شبها ۷ تا ۸ ساعت بخوابید.
خواب کمتر از این مقدار با افزایش چربی بهویژه در ناحیهی شکم مرتبط است.
• تمرین کنید تا با آگاهی ذهنی غذا بخورید. به آنچه میخورید دقت کنید.
اینکه چرا غذا میخورید و چقدر سریع میخورید، میتواند کمک کند تا ارتباط بهتری با غذا برقرار کنید.
مطالعات نشان میدهند که این موضوع میتواند به کاهش وزنتان هم کمک کند.
• یوگا و مدیتیشن را امتحان کنید. یوگا و مدیتیشین میتوانند کمک کنند تا از استرس رها شوید و سلامت خود را بهبود ببخشید.
تحقیقات نشان میدهند که یوگا و مدیتیشن در کمک به حفظ وزن سالم مؤثر هستند.
• رژيم غذایی با کربوهیدرات کم تا متوسط را امتحان کنید.
خوردن مقدار کم تا متوسط کربوهیدرات در حفظ وزن مناسب مؤثر است؛ به عنوان مثال خوردن کربوهیدرات خیلی کم، ممکن است سطح هورمون تیروئيدتان را پایین بیاورد.
با این حال، از امتحان کردن رژيم غذایی کتوژنیک خودداری کنید.
گرچه افزایش وزن بهخاطر کمکاری تیروئيد بسیار آسان است، اما مواد غذایی فراوانی وجود دارند که میتوانند به حفظ وزن سالم کمک کنند.
برای مثال میتوانید استراحت زیاد، خوردن مقدار کافی پروتئین و تمرین خوردن با آگاهی را امتحان کنید.