افسردگی فصلی چیست؟

افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (Seasonal affective disorder) که به اختصار SAD نامیده می‌شود.

نوعی از افسردگی مرتبط با تغییر فصل است‌.

این اختلال هر ساله تقریباً در زمان مشخصی آغاز شده و پایان می‌یابد.

اگر شما هم مثل بیش‌تر افراد مبتلا به این اختلال باشید، علائم شما در پاییز آغاز شده و تا ماه‌های فصل زمستان ادامه پیدا می‌کند‌، این علائم باعث پایین آمدن سطح انرژی فرد شده و باعث می‌شود که خلق و خوی فرد بسیار ناپایدار باشد.

در موارد کم‌تر اما اختلال عاطفی فصلی منجر به افسردگی در بهار و یا اوایل تابستان خواهد شد.

درمان‌های رایج برای این اختلال شامل نور درمانی، دارو و روان‌درمانی است.

پس بنابراین این احساسات سالانه را به دلیل اینکه تنها یه مورد جزیی فصلی است، نادیده نگرفته و خود را وادار به تحمل این وضعیت نکنید‌.

برای حفظ خلق و خو و ثابت نگه داشتن انگیزه‌ی خود در طول سال اقدام کنید.

دلایل افسردگی فصلی چیست؟

علت دقیق اختلال عاطفی فصلی یا اختلال افسردگی ماژور با الگوی فصلی هنوز ناشناخته مانده و عوامل موثر در افراد مختلف، متفاوت است .

با این حال افراد ساکن در مناطقی با شب‌های طولانی در زمستان (به دلیل عرض جغرافیایی بالاتر) و نور خورشید کم در طول روز، بیشتر به این اختلال دچار می‌شوند.

به عنوان مثال اختلال عاطفی فصلی، در کانادا و آلاسکا بیشتر از فلوریدای آفتابی است.

گمان می‌رود که نور، بر اختلال عاطفی فصلی تاثیر گذار باشد.

بر اساس یکی از نظریه‌ها در این رابطه، کاهش تابش نور خورشید، ساعت بیولوژیکی بدن، که تنظیم کننده ترشح هورمون‌ها، خلق و خو و خواب است را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق نظریه دیگر، مواد شیمیایی موجود در مغز که ترشح آن‌ها وابسته به نور است در افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته و ترشح آن‌ها با اختلال مواجه می شود.

علاوه بر این افرادی که زمینه‌ی ارثی در رابطه با اختلالات روانی دارند معمولا بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

علائم افسردگی فصلی

اختلال افسردگی فصلی بيشتر در مناطقی از كره زمين كه دارای عرض جغرافيايی بالاتری هستند و نور آفتاب كمتری دارند وجود دارد.

علائم افسردگی فصلی در زمستان به شرح زیر است.

1- پایین بودن سطح انرژی
2- مشکل در تمرکز و هوشیاری
3- احساس کسالت، خستگی و کاهش کارایی در روز
4- افزایش اشتها، وزن و میل به مصرف کربوهیدرات
5- تمایل بیشتر به‌ تنهایی
6- افزایش خواب‌آلودگی و بهم خوردن ریتم خواب
7- کاهش علاقه و عدم لذت بردن از انجام کارهای روزانه

علاوه بر اختلال افسردگی فصلی در زمستان، نوع دیگر اختلال افسردگی فصلی وجود دارد که در تابستان رخ می دهد اما شیوع آن بسیار اندک است.

علائم افسردگی فصلی در تابستان به شرح زیر است.

1- اضطراب و بی قراری
2- بی خوابی
3- کاهش اشتها و کاهش وزن
4- پرخاشگری و رفتار خشونت آمیز

عوامل تاثیر گذار بر افسردگی فصلی

در ادامه عواملی که خطر ابتلا به افسردگی فصلی را افزایش می‌دهند، آورده شده است.

جنسیت: زنان بیش از مردان در خطر ابتلا به این بیماری هستند.

سن: احتمال ابتلا به این بیماری در جوانان بیش از میانسالان است.

منطقه جغرافیایی: افرادی که در مناطق سردسیر و در عرض جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند، به دلیل اینکه کمتر در معرض نور خورشید هستند احتمال بیشتری دارد که دچار این اختلال شوند.

سابقه خانوادگی و فردی: وجود بیماری افسردگی اساسی و یا اختلال دوقطبی در خود فرد یا خانواده او احتمال ابتلا به این نوع افسردگی را نیز افزایش می‌دهد چراکه هم نقش ژنتیک و هم نقش خانواده افسرده پرور پررنگ می‌شود.

افسردگی فصلی زمستانه و پاییزه

علائم اختلال عاطفی فصلی که در فصل زمستان آغاز می‌شود و برخی اوقات افسردگی زمستانه نام می‌گیرد، عبارتند از:

• بیش از حد خوابیدن
• تغییر اشتها، مخصوصاً میل زیاد به غذاهای سرشار از کربوهیدرات
• افزایش وزن
• خستگی یا پایین بودن سطح انرژی

افسردگی فصلی بهاره و تابستانه

علائم مخصوص اختلال عاطفی فصلی که در تابستان شروع شده و معمولاً افسردگی تابستانه نامیده می‌شود، عبارتند از :

• مشکلات خواب، بی خوابی
• اشتهای کم
• کاهش وزن
• اضطراب یا بی‌قراری

تغییرات فصلی در اختلال دو قطبی

در برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، فصل بهار و تابستان منجر به پدیدار شدن علائم شیدایی و یا دستکم نوع کم‌تر شدید شیدایی یا هیپومانیا (hypomania) شده و پاییز و زمستان زمانی برای شروع افسردگی است.

عوارض و مشکلات ناشی از افسردگی فصلی

علائم و نشانه‌های اختلال عاطفی فصلی را جدی بگیرید.

به مانند دیگر انواع افسردگی، امکان شدت کردن اختلال عاطفی فصلی و شکل گرفتن مشکلات در صورت درمان نشدن وجود دارد، این مشکلات عبارتند از:

• کناره‌گیری اجتماعی
• مشکلاتی در محیط شغلی و تحصیلی
• سو مصرف مواد
• دیگر مشکلات روانی مانند اضطراب و اختلال در غذا خوردن
• افکار و یا رفتار خودکشی

اگر این اختلال تشخیص داده شده و درمان پیش از شدت گرفتن علائم آغاز شود، روند درمان تا حدود زیادی از بروز مشکلات جلوگیری خواهد کرد.

درمان افسردگی فصلی

برای درمان افسردگی فصلی چهار نوع درمان مهم وجود دارد:
• دارودرمانی؛
• نوردرمانی؛
• روان‌درمانی؛
• مصرف مکمل ویتامین D.

این درمان‌ها ممکن است گاهی به تنهایی انجام شوند یا ترکیبی از آنها مورد استفاده قرار بگیرد.

۱. دارودرمانی

داروهایی موسوم به بازدارنده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) که برای درمان افسردگی به‌کار می‌روند، در درمان افسردگی فصلی نیز مؤثر هستند.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به‌جز این داروها، داروی بوپروپیون (bupropion) را نیز برای درمان این نوع افسردگی تأیید می‌کند.

با این حال، به یاد داشته باشید هرگز، هرگز بدون مشورت با پزشک از این داروها یا هیچ داروی دیگری استفاده نکنید.

همانند دیگر داروها، این بازدارنده‌ها نیز عوارض جانبی خطرآفرینی دارند.

پزشک شما با توجه به شرایط‌ تان، داروی مناسب را برای‌تان تجویز خواهد کرد.

۲. نوردرمانی

از دهه‌ی هشتاد میلادی تاکنون، نوردرمانی به‌عنوان درمان اصلی افسردگی فصلی به‌کار رفته است.

این نوع درمان به این صورت است که فرد برای جبران نور آفتاب (که در ماه‌های پاییز و زمستان کاهش می‌یابد)، در معرض جعبه‌ی نور مصنوعی درخشانی قرار می‌گیرد.

این فرد باید هر روز به‌مدت ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در مقابل این نور بنشیند و از ۱۰,۰۰۰ واحد نور فلورسنت سفید که از این جعبه‌های نورانی ساطع می‌شود، بهره‌مند شود. با این کار، علائم افسردگی فصلی به‌طور قابل توجهی بهبود می‌یابند.

این جعبه‌های نورانی به‌طور معمول فیلترهایی برای جدا کردن اشعه‌ی فرابنفش دارند و نور آنها ۲۰ برابر بیشتر از نور عادی محیط داخلی منزل است.

این کار باید از اوایل پاییز تا اوایل فصل بهار تقریبا هر روز انجام شود.

۳. روان‌درمانی

رفتار درمانی شناختی (CBT)، نوعی روان‌درمانی است که در بهبود افسردگی فصلی مؤثر است.

این نوع درمان بر روش‌های رفتار درمانی شناختی، مانند شناسایی افکار منفی و جایگزین کردن آنها با افکار مثبت متکی است.

در کنار این روش، شیوه‌ای که به آن فعال‌سازی رفتاری گفته می‌شود نیز به‌کار می‌رود.

هدف از فعال‌سازی رفتاری این است که به فرد کمک کند فعالیت‌هایی را که برایش جذاب و لذت‌بخش هستند، شناسایی کند.

به این ترتیب فرد می‌تواند روزهای زمستانی را به‌راحتی بگذراند.

مصرف مکمل ویتامین D

در حال حاضر، مصرف مکمل ویتامین D به‌عنوان یک درمان مؤثر برای افسردگی فصلی در نظر گرفته نشده است.

دلیل مصرف این مکمل، این است که سطح اندازه‌گیری شده‌ی این ویتامین در افراد مبتلا به افسردگی فصلی، بسیار پایین بوده است.

کمبود این ویتامین معمولا به دلیل این است که در رژیم غذایی به اندازه‌ی کافی ویتامین D وجود ندارد یا اینکه فرد به اندازه‌ی کافی در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرد.

با این حال شواهد متناقضی درمورد تأثیر آن وجود دارد.

در حالی‌که برخی مطالعات حاکی از آن است که مصرف مکمل ویتامین D به اندازه‌ی نوردرمانی مؤثر بوده است، برخی مطالعات دیگر نشان دادند که مصرف این ویتامین در بهبود افسردگی فصلی افراد هیچ تأثیری نداشته است.

کِی به روانشناس مراجعه کنید؟

بیشتر مردم گاهی احساس ناراحتی می کنند.

اما اگر این ناراحتی، بدون هیچ دلیل مشخصی، روزها و هفته ها ادامه پیدا کند، شاید بهتر است به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.

به خصوص اگر افسردگی شما باعث می شود فکر آسیب زدن به خودتان را داشته باشید، حتما با درمانگرتان درباره ی آن صحبت کنید.