زانو بزرگترین مفصل بدن می‌باشد و دارای ساختار پیچیده‌ای است و به دلایل گوناگون، بیشتر از سایر قسمت‌ها تحت فشار قرار می‌گیرد.
این مفصل که نقش کلیدی در حرکت بدن برعهده دارد، نسبت به ضربات و صدمات آسیب‌پذیر است.
شایع‌ترین صدمات ورزشکاران مربوط به مفصل زانو است و حدود 2.5 میلیون صدمات زانوی ناشی از ورزش، در سال رخ می‌دهد.
بسیاری از آسیب‌های زانو با اقدامات ساده‌ای مانند استفاده از بریس زانو و تمرینات تقویتی با موفقیت درمان میشود.
اما درمان برخی از صدمات زانو ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. اگر چه نمی‌توان از همه صدمات زانو جلوگیری کرد، اما از طریق آموزش آناتومی زانو و چگونگی آسیب دیدن آن، همچنین آموزش بهترین روش برای مراقبت از زانوی آسیب‌دیده، می‌توان از عوارض احتمالی یا از کارافتادگی طولانی مدت ناشی از صدمات شایع زانو جلوگیری کرد.
انواع آسیب زانو
پیچ خوردگی زانو
پیچ خوردگی زانو به آسیب دیدن رباط‌های نگهدارنده زانو گفته میشود.
چند رباط زانو را پایدار می‌کنند و هم‌ترازی آن را حفظ می‌کنند.
رباط صلیبی قدامی (ACL) و رباط صلیبی خلفی (PCL) زانو را حین حرکت جلو به عقب پایدار می‌کنند و در وسط مفصل زانو به شکلی صلیب‌گونه از روی هم رد می‌شوند.
رباط جانبی داخلی (MCL) و رباط جانبی خارجی (LCL) زانو را به گونه‌ای پایدار می‌کنند که استخوان‌ها به طرفین نلغزند.
پیچ خوردگی رباط برحسب کشیدگی یا پارگی بافت رباط و میزان ناپایداری حاصل از آسیب‌دیدگی به شرح زیر درجه‌بندی میشود:
• درجه ۱: رباط کشیده و دردناک میشود، اما پاره نمی‌شود و زانو ناپایدار نمی‌گردد.
• درجه ۲: رباط به طور جزئی پاره میشود و ناپایداری جزئی ایجاد میشود.
• درجه ۳: رباط کاملاً پاره میشود و زانو ناپایدار میشود.
کشیدگی زانو زمانی رخ می‌دهد که تاندون‌ها یا عضلات اطراف زانو در اثر هایپرفلکشن (خم شدن بیش از حد) یا هایپراکستنشن (عقب‌زدگی زانو) زانو کشیده شود.
کشیدگی زانو باعث احساس درد در بیرون مفصل زانو میشود و دامنه حرکتی نرمال زانو را کاهش می‌دهد.
تاندون پاتلا یا کشکک زانو از پایین کاسه زانو به سمت جلوی استخوان درشت‌نی در جلوی پا کشیده شده است.
بورسیت زانو
بورسیت زانو پی‌آمد تحریک، التهاب یا عفونت کیسه مملو از مایعی به نام بورس زانو است.
بورس کیسه مملو از مایعی است که دور مفصل قرار دارد و مانند ضربه‌گیری عمل می‌کند که سایش بین بافت‌های مختلفی مانند عضله‌ها و تاندون‌های دور مفصل را به حداقل می‌رساند.
دو بورس اصلی در زانو وجود دارد که یکی بالای کاسه زانو و دیگری زیر مفصل در نزدیکی جلوی استخوان درشت‌نی قرار دارد.
پارگی مینیسک
پارگی مینیسک پی‌آمد آسیب دیدن داخل زانو است.
مینیسک‌های داخلی و خارجی غضروف‌های مفصلی نیم‌دایره‌ای شکلی هستند که مانند ضربه‌گیر و لایه‌های محافظ صاف برای استخوان ران (فمور) عمل می‌کنند.
ممکن است این مینیسک‌ها به صورت حاد و ناگهانی آسیب ببینند یا عملکردشان به تدریج در اثر بالا رفتن سن و یا استفاده بیش از حد مختل شود.
دررفتگی مفصل زانو
دررفتگی مفصل زانو نتیجه وارد شدن ضربه‌ای با شدت بالا و نیروی زیاد به زانو حین ورزش یا تصادف وسایل نقلیه موتوری است.
دررفتگی زانو آسیب‌دیدگی نادری است که آسیب شدیدی را به تمام بخش‌های تشکیل دهنده زانو، از جمله رگ‌ها و عصب‌های دور زانو وارد می‌کند.
دررفتگی زانو به جراحی یا درمان فوری نیاز دارد.
احتمال دررفتگی و جابه‌جا شدن کاسه زانو (کشکک) به طرفین وجود دارد. دررفتگی کشکک زانو آسیب‌دیدگی بسیار دردناکی است، اما خطرناک نیست و می‌توان آن را به راحتی جا انداخت یا با بستن آتل و طب فیزیکی درمان کرد.
شکستگی زانو
شکستگی زانو نتیجه وارد شدن ضربه مستقیم به استخوان‌ها است.
کشکک یا کاسه زانو زمانی می‌شکند که زانوی بیمار هنگام افتادن مستقیماً به زمین بخورد و کاسه زانو در اثر وارد شدن این ضربه ترک بردارد.
وارد شدن آسیب فشاری ناگهانی به زانو، به ویژه در بیماران دچار پوکی استخوان منجر به شکستگی و متلاشی شدن بالای استخوان درشت‌نی میشود که اصطلاحاً به آن شکستگی پلاتوی تیبیا می‌گویند.
آسیب دیدن زانو به تنهایی به ندرت باعث شکستن استخوان‌های بلندی مانند استخوان نازک‌نی، درشت‌نی یا استخوان ران میشود.
تشخیص آسیب های زانو
تشخیص دقیق مشکل آسیب زانو نخستین گام برای تسکین درد و رهایی از این عارضه است، چنانچه ناراحتی زانو به درستی تشخیص داده شود؛ انتخاب روش درمانی نیز به درستی انجام میشود.
از جمله روهاش تشخیص آسیب های زانو می توان به:
معاینه بالینی بیمار
معاینه بالینی دقیق و کامل برای تشخیص دقیق ضروری است.
پزشک حین معاینه ارزیابی می‌کند که آیا زانو واقعاً منشأ اصلی درد است یا خیر.
زانودرد گاهی اوقات درد ارجاعی از دیگر نقاط بدن است و منشأ آن مشکلاتی مانند آسیب‌دیدگی مفصل ران است.
رادیوگرافی
رادیوگرافی یک روش تصویربرداری ساده است که در آن پرتوی اشعه ایکس (نوعی تابش الکترومغناطیسی) از زانو رد میشود تا تصویری دوبعدی را از استخوان‌های تشکیل دهنده‌ی مفصل زانو به دست بدهد.
سی تی اسکن از زانو
سی تی اسکن آزمایشی غیرتهاجمی است که از طریق ترکیب تجهیزات رادیوگرافی با رایانه‌های پیچیده، تصاویر متعددی را از زانو به دست می‌دهد.
رایانه تصاویر مجزا را با هم ترکیب می‌کند تا نمایی سه بعدی از زانو به دست بیاید.
چون سی تی اسکن بافت‌های نرمی مانند رباط و عضله را واضح‌تر از رادیوگرافی معمولی نشان می‌دهد، این روش برای تشخیص مشکلات خاص زانو، مانند پارگی مینیسک زانو مفیدتر است.
ام آر آی یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی
این روش تصویربرداری یک روش موثر برای تشخیص آسیب‌دیدگی‌های غضروف، تاندون، رباط و مینیسک و همچنین ناحیه‌های متورم به شمار می‌آید که در آن آهن‌ربایی قوی به یک رایانه متصل میشود تا از این طریق تصویری سیاه و سفید با سایه‌های خاکستری از زانو به دست بیاید
درمان های خانگی
برای درمان فوری و اولیه آسیب دیدگی زانو لازم است مراحل پنج‌گانه زیر را دنبال کنید:
محافظت: پس از آسیب دیدن زانو لازم است از آن در برابر صدمات بیشتر محافظت کنید. این کار ممکن است شامل آتل بندی زانو یا استفاده از بریس برای بی حرکت کردن زانو و یا استفاده از عصا برای برداشتن فشار وزن از روی زانو باشد.
استراحت: از هرگونه فعالیت شدیدی که شرایط زانو را بدتر می‌کند خودداری کنید تا زانو بتواند بهبود یابد.
یخ: به طور منظم هر چند ساعت یک بار به مدت 10-15 دقیقه روی زانوی آسیب دیده خود یخ بگذارید. این کار به کاهش تورم و درد کمک می‌کند..
فشرده سازی: استفاده از بانداژ فشرده سازی به حمایت از زانو و کاهش تورم کمک می‌کند.
ارتفاع: بالا قرار دادن زانو، در حالت ایده آل در ارتفاعی بالاتر از سطح قلب، به کاهش تورم کمک می‌کند.
پیشگیری از آسیب های زانو
برای جلوگیری از شایع ترین آسیب های زانو می توان راه ها و روش های زیر را انجام داد.
• انجام حرکات کششی قبل و بعد از ورزش
• گرم کردن پاها قبل از انجام فعالیت های ورزشی
• قوی گردن ماهیچه های پا به وسیله دوچرخه پایی، کارکردن با وزنه و استفاده از پله
• اجتناب کردن از تغییرات ناگهانی در حین ورزش
• انتخاب کفش مناسب
• حفظ وزن مناسب و سالم
• پوشیدن لباس ورزشی مناسب
