عدس چیست؟
عدس از دانه‌های خوراکی است و به خانواده‌ی حبوبات تعلق دارد.
این دانه معمولا به صورت دو بخش جدا درون یک پوسته قرار گرفته است.
نام علمی آن Lens culinaris است. عدس یکی از قدیمی‌ترین منابع غذایی شناخته‌شده است که بیش از ۹۰۰۰ سال قدمت دارد.
عدس را می‌توان با پوست و یا بدون پوست مصرف کرد.
البته تا پیش از اختراع ماشین‌آلات تولید آرد، عدس‌ها فقط با پوست مصرف می‌شدند.
پوست عدس حاوی مقادیر زیادی فیبر رژیمی است که پس از گذراندن فرایند جداسازی پوست به‌وسیله‌ی دستگاه‌ها، این بخش مغذی کاملا از بین می‌رود.
از انواع عدس‌های محبوب و رایج می‌توان به عدس سیاه، قرمز، قهوه‌ای، ماش، لپه، دال عدس، عدس ماکاچیادو، عدس سبز فرانسوی و همین‌طور لوبیای چشم‌بلبلی، لوبیای قرمز و سویا که از تیره‌ی نخود هستند، اشاره کرد.
هر کشور و منطقه، نوع خاصی از عدس‌های بومی خود را دارد که کم‌وبیش خواصی شبیه هم دارند.
عدس سرشار از پروتئین است و منبع پروتئینی ارزان‌قیمتی محسوب می‌شود.
همچنین حاوی اسیدهای آمینه‌ای مانند ایزولئوسین و لیزین است.
عدس ریزمغذی‌هایی مانند انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز دارد.
خواص عدس
عدس همان‌طور که منبع خوب مواد مغذی و ویتامین‌هاست، خواص بی‌شماری هم دارد که عبارت‌اند از:
• تولید ماهیچه
پروتئین برای رشد و ترمیم اندام‌ها و ماهیچه‌های ما مفید است.
عدس، به‌ویژه عدس جوانه‌زده، حاوی تمام اسیدآمینه‌های ضروری است که بدنمان برای ساخت ماهیچه و عملکرد خوب بدن لازم دارد.
• کنترل دیابت
فیبر رژیمی موجود در عدس به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند.
همچنین فیبر رژیمی سرعت جذب غذا به‌وسیله خون را کند کرده و سطح قند خون را ثابت نگه می‌دارد.
• بهبود گوارش
ازآنجایی‌‌که عدس حاوی فیبر رژیمی فراوانی است، در صورت مصرف مرتب، وضعیت گوارش را بهبود می‌بخشد.
همچنین حرکت روده را راحت می‌کند و درنتیجه باعث از بین رفتن یبوست می‌شود.
• سلامت قلب
عدس، به دلیل اینکه حاوی مقدار ناچیزی چربی است، پس منبعی ایدئال از پروتئین است که می‌توان بدون نگرانی از چربی‌های اضافی، مصرف و سلامت قلب را تأمین کرد.
همچنین عدس حاوی منیزیم بوده که در بهبود ماهیچه‌های قلبی-عروقی مؤثر است و فشارخون را پایین می‌آورد.
• پیشگیری از تصلب شریان
مصرف عدس، آنتی‌اکسیدان موردنیاز بدن را فراهم می‌کند و بدین ترتیب از احتمال بیماری تصلب شرایین می‌کاهد.
همچنین این آنتی‌اکسیدان‌ها نقش مهمی در خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد دارند و از صدمات سلولی و ژنی که منجر به پیری می‌شود، جلوگیری می‌کنند.
• پیشگیری از سرطان
لکتین (lectin) گیاهی، نوعی پروتئین گیاهی است که در خوراکی‌هایی مانند عدس، گندم، بادام‌زمینی، نخود و سویا وجود دارد، تأثیری عالی روی سلول‌های سرطانی دارند. لکتین با سمی کردن سلول‌های سرطانی، آن‌ها را وارد مرحله خزان‌یاخته‌ای می‌کند که نوعی از مرگ سلولی است و باعث مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی شود. این ویژگی لکتین باعث می‌شود که به‌طور بالقوه، جلوی رشد سلول‌های سرطانی را بگیرد.
• سرشار از اسیدفولیک
همان‌طور که گفته شد عدس غنی از ویتامین ب-کمپلکس، مانند فولات یا اسیدفولیک است.
مصرف اسیدفولیک در زنان باردار، برای پیشگیری از تولد کودک ناقص، مفید است.
همچنین فولات موجود در عدس به تشکیل سلول‌های قرمز خون کمک می‌کند.
این ترکیب شیمیایی در برابر پرفشاری خون و صدمه به DNA که منجر به سرطان می‌شود، مؤثر است و به حفظ سلامت بدن کمک می‌کند.
• کنترل وزن
مصرف مرتب عدس با افزایش احساس سیری، به کنترل وزن کمک می‌کند.
• سیستم عصبی سالم
ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در عدس برای بهبود عملکرد مغز بسیار مفیدند.
• محتوای فراوان آهن
عدس حاوی مقدار بسیار زیادی آهن است که برای تولید هموگلوبین کافی در بدن، ضروری است.
• بهبود سوخت‌وساز
عدس منبع خوبی از گروه ویتامین B است که نقش مهمی در بهبود وضعیت دستگاه‌های گوارش و عصبی دارد. این ویتامین فواید دیگری ازجمله کنترل کلسترول، کاهش خطر بیماری‌هایی مانند آلزایمر، آب‌مروارید، پوکی استخوان و دیابت نیز دارد
عوارض جانبی عدس
با وجود اینکه عدس برای سلامت بدن مفید است و بهترین جایگزین برای گوشت قرمز، مرغ و ماهی محسوب می‌شود، اما مضراتی هم دارد:
خطر تولید سنگ کلیه
در تحقیقاتی انجام‌شده مشخص شد، برخی از مواد غذایی خانواده عدس، مانند سویا، کره بادام زمینی و لوبیاهای پخته و سرخ‌شده، حاوی مقدار فراوانی از ترکیبات اگزالات هستند.
این ترکیبات باعث تولید سنگ کلیه می‌شوند. بنابراین افرادی که به سنگ کلیه مبتلا هستند باید از مصرف حبوبات و عدس پرهیز کنند.
خطر ابتلا به بیماری‌های کلیوی
مصرف مقدار زیاد پروتئین هم عوارض جانبی دیگری به‌همراه دارد.
بدن ما، به‌طور متوسط، در برابر هر کیلوگرم وزن، به ۰.۸ گرم پروتئین نیاز دارد.
مصرف پروتئین بیشتر، کلیه را به کار و فعالیت بیشتر وا می‌دارد تا بتواند پروتئین اضافی را از بدن خارج کند.
این وضعیت در طولانی‌مدت به عملکرد کلیه صدمه می‌زند و فرد را به بیماری‌های کلیوی مبتلا می‌کند.
تشکیل گاز به‌دلیل تخمیر
عدس به‌محض ورود به دستگاه گوارش، شروع به انجام عمل تخمیر می‌کند و به‌دنبال آن گاز تولید می‌شود.
این گازها بسیار آزاردهنده خواهند بود.
بنابراین اگر نمی‌توانید چنین وضعیتی را تحمل کنید، از مصرف بیش‌ازحد عدس پرهیز کنید.
• زخم معده
عدس یکی از انواع حبوبات هست و به همین دلیل اگر قبل از مصرف خیسانده نشده باشد، پس از مصرف باعث نفخ می‌شود.
کسانی که زخم معده یا مشکلات دیگر گوارشی دارند بهتر است از مصرف بیش‌ازحد عدس خودداری نمایند.
• غلظت خون
عدس اگر در یک رژیم سالم قرار بگیرد می‌تواند به درمان کم‌خونی کمک شایانی کند اما ازنظر طب سنتی مصرف زیاد عدس باعث افزایش سودا در بدن شده که درنتیجه باعث غلظت خون می‌شود.
اگر غلظت خون‌دارید در مصرف عدس احتیاط کنید
