سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ صفرا ماده‌ای سفت و شبیه سنگ مرمر است که معمولا از جنس کلسترول و بیلی‌روبین تشکیل شده است و در کیسه صفرا به وجود می آید .
سنگ صفرا می‌تواند به کوچکی یک دانه ریز ماسه یا بزرگی یک توپ گلف باشد. در کیسه صفرا امکان شکل گرفتن یک سنگ بزرگ یا صدها سنگ کوچک و همین‌طور هر دوی آن‌ها وجود دارد.
سنگ کیسه صفرا می‌تواند به کوچکی یک دانه ریز ماسه یا بزرگی یک توپ گلف باشد
وقتی که این سنگ، مجاری صفراوی را مسدود می‌کند، به طور ناگهانی درد در سمت راست و بالای شکم بروز پیدا می‌کند که به آن «حمله کیسه صفرا» یا «حملات صفراوی» گفته می‌شود.
اگر این علائم ادامه‌دار باشد و درمان نشود، ممکن است عوارض جدی بروز کند. با این وجود، اکثر موارد باعث مسدود شدن (مجاری صفراوی) نشده و بدون درد هستند، به همین جهت به این نوع سنگ‌ها«سنگ صفراوی خاموش» گفته می‌شود که معمولا نیازی به معالجه ندارند.
انواع سنگ کیسه صفرا
سنگ‌های صفراوی به دو نوع اصلی تقسیم میشوند:
- سنگ‌های کلسترولی
- سنگ‌های رنگدانه‌ای
سنگ‌های کلسترولی معمولا رنگی بین زرد و سبز دارند و از جنس کلسترول سفت شده هستند. آمارها نشان می‌دهد، در برخی کشورها سنگ‌های کلسترولی حدود ۷۵ درصد از سنگ‌های صفراوی را تشکیل می‌دهند.
سنگ‌های رنگدانه‌ای به لحاظ ظاهری تیره رنگ هستند و از بیلی‌روبین تشکیل شدند. برخی بیماران ترکیبی از هر دو نوع سنگ را باهم دارند.
دستگاه صفراوی چیست؟
دستگاه صفراوی از کیسه صفرا و صفرا و مجاری تشکیل شده و با ترشح صفرا یا زردآب به هضم غذا کمک می‌کند. کیسه صفرا عضو کوچک و گلابی شکلی است که صفرا در آن ذخیره می‌شود. این کیسه در قسمت بالای شکم در زیر کبد قرار دارد.
دستگاه صفراوی از مجاری کبدی، مجاری صفراوی مشترک و مجرای سیستیک کیسه صفرا تشکیل شده است. مجاری صفراوی مواد زائد و مایعات گوارشی را از کبد و لوزالمعده به اثنی عشر انتقال می‌دهد.
دستگاه صفراوی از کیسه صفرا و صفرا تشکیل شده و با ترشح صفرا یا زردآب به هضم غذا کمک می‌کند
کبد، صفرا تولید می‌کند که بیشتر از کلسترول، نمک‌های صفراوی و بیلی‌روبین تشکیل شده است. کیسه تا زمانی که لازم باشد صفرا را در خود ذخیره می‌کند. در هنگام خوردن غذا، صفرا از کیسه صفرا به اثنی‌عشر می‌ریزد و با غذا ترکیب می‌شود.
سنگ کیسه صفرا تا چه میزانی شایع است؟
سنگ کیسه صفرا بسیار شایع است و آمارهای مختلف نشان می‌دهد که بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت کشور آمریکا که حدود ۲۵ میلیون نفر میشوند دچار این بیماری هستند. افرادی که به سنگ صفرا مبتلا میشوند نیاز به درمان و عمل جراحی دارند.
احتمال بروز سنگ کیسه صفرا در چه کسانی بیشتر است؟
در گروه‌های خاصی خطر ابتلا به این بیماری بیش از سایرین است.
- زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به این بیماری هستند. در زنانی که به دلیل بارداری، بدنشان هورمون پروژسترون بیشتری دارد، یا مبتلا به بیماری هستند که باید هورمون درمانی شوند و یاقرص‌های ضد بارداری مصرف می‌کنند، احتمال تشکیل سنگ صفرا بیشتر است.
- در افراد مسن شانس بروز سنگ بیشتر از جوانان است و هر چه سن فرد بالاتر می‌رود، ابتلا به این بیماری نیز افزایش پیدا می‌کند.
- افرادی که سابقه خانوادگی سنگ صفرا دارند خطر ابتلا به این عارضه در آنان بیشتر است.
افرادی با بیماری‌های خاص
هر کسی که دچار یکی از بیماری‌های زیر باشد، احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا در او بالا است.
- سیروز کبدی : بیماری که در آن کبد به آرامی تخریب می‌شود و به مرور در اثر آسیب مزمن یا طولانی‌مدت از کار می‌افتد.
- عفونت در مجاری صفراوی که می‌تواند از عوارض سنگ صفرا نیز باشد.
- کم‌خونی همولیتیک، بیماری که در آن سلول‌های قرمز خون تخریب میشوند مانند کم‌خونی داسی‌شکل.
- برخی از بیماری‌های روده‌ای که بر جذب طبیعی مواد مغذی اثر می‌گذارند، مانند بیماری کرون.
- سطح تری گلیسیرید بالا.
- کلسترول HDL کم.
- سندرم متابولیک که می‌تواند عوارض سنگ صفرا را افزایش دهد.
- دیابت و مقاومت به انسولین.
افرادی که رژیم غذایی نامناسب و یا اضافه وزن و مشکلات مرتبط با آن را دارند
کسانی که یکی از عارضه‌های زیر را دارند، بیشتر مستعد سنگ کیسه صفرا هستند:
- کسانی که مبتلا به چاقی هستند، خصوصا زنان.
- کسانی که وزن خود را سریع کاهش داده‌اند مانند کسانی که از عمل جراحی کاهش وزن استفاده کردند.
- داشتن رژیم غذایی پر کالری با کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و فیبر کم.
عوارض سنگ کیسه صفرا چیست؟
عوارض سنگ کیسه صفرا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- التهاب کیسه صفرا.
- آسیب شدید یا عفونت کیسه صفرا، مجاری صفراوی یا کبد.
- پانکراتیت ناشی از سنگ صفرا که به دلیل انسداد کیسه صفرا رخ می‌دهد.
بسیاری تا زمانی که عوارض را تجربه نکنند، علائم این بیماری را نشان نمی‌دهند.
در صورتی که این بیماری درمان نشود، می‌تواند کُشنده باشد. درمان سنگ کیسه صفرا معمولا شامل عمل جراحی نیز است.
درمان سنگ کیسه صفرا
درمان سنگ های کیسه صفرا معمولا شامل سه مرحله می باشد.
– بدون نیاز به درمان
در چنین مواردی، هیچ گونه علامتی از سنگ صفرا در بیمار مشاهده نمی شود. اما در صورت بروز علائم، اقدامات درمانی آغاز خواهد شد.
– جراحی و برداشتن کیسه صفرا و سنگ ها
این جراحی تحت بی هوشی انجام می شود و هیچ گونه خطری را برای بیمار به همراه ندارد و تاثیری بر گوارش و هضم مواد غذایی نمی گذارد.
حدود نیمی از بیماران بعد از جراحی از مشکلاتی مانند، شل شدن حرکات روده ای، گاز و نفخ معده شکایت می کنند.
این علائم به مرور زمان بهتر می شوند. بعد از جراحی دیگر نگران عود و بازگشت مجدد سنگ های کیسه صفرا نباشید.
– دنبال کردن اقدامات درمانی با حفظ کیسه صفرا
در چنین مواردی، مصرف دارو و یا کمک گرفتن از دستگاه، به تجزیه سنگ های صفرا کمک می کند. این شیوه درمانی، موثر اما زمان بر می باشد و ممکن است چند ماه تا چند سال طول بکشد.
در صورت تشدید علائم، نباید دوره درمان طولانی شود. نکته ای که وجود دارد این است که احتمال عود سنگ های صفرا در این روش وجود دارد.
