پوست انسان در خارجیترین سطح خود بهدلیل داشتن کراتین مدام در حال بازسازی سلولی است و این بدین معنی است که در تماس مداوم با فضای اطراف کرار پوست خارجی (اپیدرم) در لایه بیرونی از بین میروند و نیاز به جایگزینی دارند. این بازسازی در تمام سطح بدن وجود دارد ولی هنگامیکه در اسکالپ سر بهدلیلی این روند مرگ سلولی افزایش پیدا کند به شکل ذرات قابل دیدن یا به اصطلاح شوره سر پدید میآید.
علائم و نشانه های شوره سر چه هستند؟
علائم و نشانههای شوره سر خفیف، خارش، پوسته پوسته شدن، لکههای قرمز و چربی یا خشکی پوست سر هستند که بر اساس شدت، میزان انتشار و عامل ایجاد شوره، ممکن است این علائم در کل پوست سر یا در نقاطی از آن و حتی قسمتهای دیگر بدن مانند دستها یا صورت نیز دیده شوند.
علت شوره سر چیست؟
علت دقیق ایجاد شوره سر مشخص نیست اما برخی از عوامل ژنتیکی و محیطی در شکلگیری آن مؤثر هستند. بر خلاف باور عمومی، شوره سر ارتباطی با بهداشت نامناسب ندارد و حتی در زمستان که هوا خشک و میزان تعریق و ترشح چربی کمتر است، برخی انواع شوره سر وخیمتر میشوند. سلولهای پوستی دائما در حال تولید و تکثیر هستند با جایگزینی مداوم لایهها، یاختهها و بافتهای مرده به صورت پوستههایی از لایه جدید جدا میشوند. در اکثر افراد، این پوستهها بسیار کوچک و غیر قابل مشاهده هستند.
اما در برخی افراد شرایط خاصی باعث میشود که تولید لایههای جدید سلولی به صورت غیر طبیعی سرعت بالاتری داشته باشد. این فرضیه مطرح است که در افراد مبتلا به شوره سر، سلولهای پوستی طی 2 تا 7 روز بالغ و ریخته میشوند، در حالی که در افراد فاقد شوره، این دوره حدود یک ماه است. در نتیجه سلولهای مرده پوست در تودههای چربی ترشح شده از پوست سر به دام میافتند و به صورت دانههایی سفید یا مایل به خاکستری روی مو، پوست و لباس دیده میشوند. به طور کلی طبق مطالعات، شوره سر احتمالاً ناشی از چهار عامل است:
- ترشح زیاد چربی یا سبوم پوست
- خشکی شدید پوست
- قارچ مالاسزیا:
- محصولات جانبی حاصل از فعالیت متابولیکی میکروارگانیسمهای موجود روی پوست به خصوص مخمرهای مالاسزیا یکی از علل التهاب و پوستهریزی سر است. در گذشته «قارچ Malassezia furfur» (قبلاً با نام «Pityrosporum ovale» شناخته میشد) به عنوان علت ایجاد شوره سر ذکر میشد در حالی که این گونه از قارچ به طور طبیعی در سطح پوست افرادی که شوره سر ندارند نیز مشاهده میشود. قارچ دیگری به نام «Malassezia globosa» که روی پوست سر زندگی میکند، با بیان آنزیم لیپاز و متابولیزه کردن تری گلیسیریدهای موجود در سبوم، یک محصول جانبی لیپیدی به نام اسید اولئیک را تولید میکند. در افراد مبتلا به شوره سر، مقدار مالاسزیا به 1/5 تا 2 برابر جمعیت طبیعی آن افزایش مییابد. اسید اولئیک به لایه بالایی اپیدرم پوست به نام لایه شاخی، نفوذ میکند و به بروز واکنش التهابی در افراد مستعد، به هم خوردن هومئوستازی (تعادل مایعات بدن) و تجزیه نامنظم سلولهای لایه شاخی منجر خواهد شد.
- باکتریها:
- باکتریها (عمدتا پروپیونی باکتریوم و استافیلوکوک) در ایجاد شوره سر بیشتر از قارچها نقش دارند. میزان باکتریهای پوست سر، تحت تأثیر مقدار آب و سبوم است.
چه کسانی بیشتر دچار شوره سر می شوند؟
برخی عوامل محیطی و ژنتیکی شرایط را برای ایجاد شوره سر مستعد میکنند. از جمله مشکلات و بیماریهایی که منجر به شوره سر میشوند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هورمون تستوسترن:
- مردان بیشتر از زنان دچار شوره سر میشوند. به همین دلیل، زنان مبتلا به اختلالات هورمونی نیز ممکن است ریسک بیشتری برای ابتلا داشته باشند.
- درماتیت سبورئیک:
- یا درماتیت سبوره، به دلیل چربی زیاد پوست و تحریک، التهاب و خارش ناشی از آن است. درماتیت اغلب در نواحی پوست سر، ابروها، کشاله ران یا قفسه سینه منجر به بروز علائم و پوستهریزی میشود.
- درماتیت تماسی تحریکی (Irritant Contact Dermatitis):
- در افراد مبتلا، محصولات مراقبت از مو مانند شامپو، ژل یا رنگ میتوانند پوست سر را تحریک و باعث قرمزی، خارش و پوستهریزی شوند که درماتیت تماسی نام دارد.
- اگزما (Eczema):
- التهاب پوست که میتواند منجر به خارش، قرمزی، تورم و پوستهریزی شود و اغلب در روی دست، مچ پا، قوزک، قفسه سینه، پلک و گونه یا روی مفاصلی مانند آرنج و زانو مشاهده شود.
- قارچ:
- مخمری به نام مالاسزیا از چربی سر تغذیه میکند. استفاده از شامپوهای قوی که تمام باکتریهای مفید سر را از بین میبرند میتواند یکی از عوامل گسترش و تکثیر این قارچ روی پوست سر باشد. رطوبت زیاد و دائمی، آلودگی، استفاده از ژل و واکس مو و چربی زیاد سر هم شرایط را برای رشد قارچ مساعد میکنند.
- ضعف سیستم ایمنی:
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف مستعد ابتلا به انواع عفونتهای میکروبی هستند، به عنوان مثال در افرادی که HIV و پارکینسون دارند.
- سن:
- شوره سر به طور معمول در بزرگسالی آغاز میشود و تا میانسالی ادامه دارد اما این بدان معنا نیست که افراد مسن دچار شوره سر نمیشوند. نوع خاصی از شوره سر ناشی از پسوریازیس نیز در کودکان و نوزادان وجود دارد که به صورت قرمزیهای تکهای پوست دیده میشود.
تفاوت درماتیت سبورئیک با شوره سر چیست؟
در بیماری «درماتیت سبورئیک» (Seborrhoeic Dermatitis)، قرمزی و خارش اغلب در اطراف چین و چروک نواحی بینی و ابرو و نه فقط در پوست سر، ایجاد میشوند. ضایعات خشک، ضخیم و کاملاً مشخصِ متشکل از پوستههای بزرگ و نقرهای ممکن است در شرایط نادر پسوریازیسِ پوست سر دیده شوند. التهاب میتواند با قرمزی، افزایش حرارت پوست، درد، تورم و واکنشهای آلرژیک همراه باشد.
التهاب و گسترش پوسته پوسته شدن پوست، تشخیص شوره سر از درماتیت سبورئیک را مشکل میسازد. با این حال، ارتباط واضحی بین این دو تظاهر بالینی وجود دارد. نشانههای بالینی خفیفترین نوع درماتیت سبورئیک به عنوان شوره سر با التهاب کم مطرح میشوند. تغییرات فصلی، استرس و سرکوب سیستم ایمنی بر بروز و شدت درماتیت سبورئیک تأثیرگذار هستند.
فرق شوره و پوسته سر چیست؟
پوستهریزی مختص شوره سر نیست، همانطور که گفته شد یکی از علائم اولیه بیماری پسوریازیس، شوره سر است که میتواند پوست سر را تحت تأثیر قرار دهد و تکههای قرمز و پوسته پوسته ایجاد کند. چند تفاوت بین شوره سر و پوسته سر وجود دارد که به مزمن یا خفیف بودن پسوریازیس بستگی دارند:
- پسوریازیس مزمن:
- یک دوره بیماری طولانی دارد و در حالی که ممکن است شوره سر از بین رفته باشد، التهاب و قرمزی و علائم دیگر همچنان ادامه دارند. نوع شدید پسوریازیس باعث قرمزی و دردناکی پوست میشود و ممکن است به نواحی اطراف هم گسترش پیدا کند. قطعات پسوریازیس میتوانند از روی خط موها به پیشانی، پشت گردن، پوست اطراف گوش، آرنج، پاها، کف دست و کمر نیز برسند. پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی است که در اثر حمله گلبولهای سفید خون به سلولهای پوستی ایجاد میشود.
- پسوریازیس خفیف:
- اگر پوسته ریزی خفیف باشد، پسوریازیس پوست سر مانند پوستههای نقرهای یا پودری به نظر میرسد که ممکن است به صورت تکههای کوچک بریزند.
پوسته سر معمولا به رنگ سفید است اما شوره به خصوص از نوع چرب و در بیماری درماتیت سبورئیک رنگ زرد دارد. شوره حاصل از پسوریازیس و شوره چرب اغلب رنگ زرد دارد.
انواع شوره سر
شوره سر بر اساس عامل ایجادکننده آن مثل خشکی یا چربی زیاد، ابتلا به پسوریازیس یا اگزما، انواع مختلفی دارد که هریک درمان متفاوتی نیز دارند و تشخیص نادرست عامل شوره سر میتواند درمان را با نتیجه عکس و تحریک و التهاب بیشتر پوست سر روبرو کند.
شوره سر چرب
شوره سر چرب، شوره خیس یا شوره چسبناک، برخلاف شوره خشک، به دلیل مقدار زیاد ترشح سبوم در پوست سر ایجاد میشود. این سبوم اضافی به افزایش رشد و تکثیر مخمر مالاسزیا روی سر منجر خواهد شد و در نتیجه پوستههای ضخیم و چرب به وجود میآیند که به پوست سر میچسبد و حتی پس از شستشو نیز به خوبی از روی پوست و ساقه موها پاک نمیشوند. بنابراین این نوع شورهها اغلب دانههای بزرگتر، چسبناک و روغنیتری از شوره خشک ایجاد میکنند.
پوستهها روی هم جمع میشوند و پوششی چرب تشکیل میدهند. شوره سر چرب حالت راجعه (عود کننده) دارد زیرا سبوم زیاد باعث تکثیر مخمر مالاسزیا میشود و یک چرخه معیوب از تولید مخمر و چربی بیشتر ایجاد میکند. علاوه بر شامپوهای ضد شوره سر که اغلب برای موهای چرب تولید شدهاند، لایهبرداری پوست با محصولاتی که پایه اسکراب دارند هم میتواند با حذف لایه مرده روی پوست، به رفع شوره چرب کمک کند.
غدد چربی در سراسر بدن قرار دارند و مناطق دیگری از پوست به جز سر که دارای موهای ضخیم هستند و در معرض محیط قرار دارند، ابرو و مژهها هستند. غدد چربی در این مناطق هم میتوانند بیش از حد سبوم تولید کنند و باعث شوره مرطوب شوند. شامپوهای مخصوص چشم با pH تنظیم شده، محلولهای شستشوی پلک و پمادهای ضد قارچ و آنتی باکتریال از جمله درمانها برای مقابله با شوره لبه پلکها هستند.
حتی لبه پلک نیز میتواند به شوره دچار شود چون غدد چربی در تمام نقاط بدن وجود دارند
شوره سر خشک
شوره خشک با بافت پوسته پوسته و ذرات ریز، سفید یا خاکستری مشخص میشود. پوستهها هنگام شانه کردن مو، به آسانی از روی پوست جدا میشوند و به راحتی روی شانهها میریزند. این نوع شوره را معمولاً میتوان با شامپوهای مخصوصی که هدف آنها تسکین التهاب، مرطوب شدن پوست سر و رفع خارش است، درمان کرد.
رفع و درمان شوره سر
اگر پسوریازیس خفیف یا محدود به چند ناحیه باشد، یکی از درمانهای تخصصی شوره سر، مصرف استروئید به عنوان یک ضد التهاب قوی، درست روی نقاط مبتلا است. ابتلا به پسوریازیس شدید، به داروهای قویتری مانند موارد زیر نیاز دارد:
- متوترکسات: بر نحوه رشد سلولها تأثیر میگذارد.
- سیکلوسپورین: سیستم ایمنی بدن را کمی مهار میکندو باعث کاهش التهاب میشود.
- رتینوئیدهای خوراکی: دوز بالای ویتامین A که به فرایند پوستهریزی و لایه برداری کمک میکند و به این ترتیب مانع از تجمع توده سلولهای مرده خواهد شد.
- لیزر درمانی: درمان با اشعه ماورا بنفش خورشید یا اشعه UV که از یک لامپ مخصوص به پوست سر میتابد، رشد سلولهای پوستی و پاسخ ایمنی را کاهش میدهد و به بهبود شوره سر کمک میکند.
- فتوتراپی: یک روش درمانی خاص با استفاده از نور UVB، برای درماتیت سبورئیک، وضعیتی مشابه شوره سر اما شدیدتر است. قرار گرفتن مو در معرض نور خورشید ممکن است شوره سر را کاهش دهد اما خطر سرطان پوست را بالا میبرد، بنابراین با متخصص پوست خود صحبت کنید تا ببینید آیا این درمان برای شما مناسب است یا خیر.
- محصولات موضعی: تجمع پوستههای ناشی از پسوریازیس را کند و لکههای قرمز و التهابی را تسکین میدهند. از جمله ترکیبات موجود در محصولات موضعی شوره سر عبارتند از:
- انواع ویتامینها
- استروئید
- آنترالین (Zithranol-RR)
- کلسیپوترین (دوونکس)
- کلسیپوترین
- دی پروپیونات بتامتازون (تاکلونکس)
- کلسیتریول
- تازاروتن (تازوراک)
درمان شوره سر چرب
از آنجا که شوره سر مرطوب مدت طولانیتری ادامه دارد و باعث خارش شدید میشود، میتوان علاوه بر دارو، آن را با روشهای درمانی طبیعی مانند ژل آلوئه ورا، سرکه سیب، آب لیمو، جوش شیرین و دانه شنبلیله کنترل کرد. استفاده از این روشها نیاز به دقت و ممارست دارند و در عین حال نباید مقدار یا دفعاتی بیش از اندازه تجویز شده مصرف گردد.
درمان خانگی شوره سر
اگرچه محصولات دارویی و بهداشتی بدون نسخه زیادی برای درمان شوره سر وجود دارند، اما درمانهای طبیعی مؤثری از دیرباز برای کاهش علائم ناخوشایند و درمان این بیماری کاربرد داشتهاند که به راحتی در منزل قابل استفاده هستند. نکته مهم در بهرهگیری از روشهای خانگی، انجام تست حساسیت قبل از شروع درمان و توجه به تداخل احتمالی آنها با سایر درمانهای گیاهی یا دارویی است. در ادامه به تعدادی از این روشها میپردازیم.
درمان شوره سر با سرکه سیب
سرکه سیب اغلب به عنوان یک درمان طبیعی برای از بین بردن شوره سر استفاده میشود. اعتقاد بر این است که اسیدیته سرکه به ریختن سلولهای مرده پوست کمک میکند که مانع از تجمع آنها به شکل شوره سر خواهد شد. سرکه سیب باعث تعادل pH پوست سر و در نتیجه کاهش رشد قارچ مولد شوره میشود.
برای بهره بردن از این خواص میتوان چند قطره سرکه سیب را بلافاصله قبل از استفاده، به شامپو اضافه کرد یا چند قطره سرکه سیب را با روغنهای ضروری مخلوط نمایید و قبل از حمام روی پوست سر اسپری کنید. روش دیگر استفاده طبق مراحل زیر است:
- سرکه سیب را روی سر بریزید و به آرامی ماساژ دهید.
- بگذارید 10 دقیقه باقی بماند.
- مو و سر را با یک شامپوی ملایم بشویید.
- این کار را هفته ای یک بار انجام دهید.
درمان شوره سر با آب لیمو و آب آملا
آب لیمو و آب آملا به از بین بردن شوره سر و روغن انباشته شده روی پوست سر کمک میکنند. آملا یا آمله نوعی انگور فرنگی است که از آب و روغن آن به عنوان درمانی برای بسیاری از امراض مو و پوست استفاده میشود. محتوای اسید سیتریک موجود در آب لیمو به عنوان یک ماده ضد میکروب به از بین بردن قارچ کمک میکند. روش استفاده ازا ین دو ماده به این ترتیب است:
- 2 قاشق غذاخوری آب لیمو و ۲ قاشق غذاخوری آب آملا را در یک کاسه ترکیب کنید.
- با پنبه این مخلوط را در سراسر پوست سر بمالید.
- ۳۰ دقیقه صبر کنید.
- سر و موها را با شامپوی ملایم بشویید.
- این مراحل را هفته ای دو بار انجام بدهید.
درمان شوره سر با نمک حمام
نمک حمام یا اپسوم، یک نمک معدنی «منیزیم سولفات» و ترکیبی از منیزیم، گوگرد و اکسیژن است که خواص شناختهشده فراوانی دارد. اکثر افرادی که معتقدند از شوره سر رنج میبرند در واقع احتمال ابتلا به بیماریهای جدیتری مانند درماتیت یا پسوریازیس دارند که نیاز به درمان تخصصی دارد. نمک اپسوم میتواند به چند روش مختلف به سلامت پوست سر کمک کند:
- عناصر موجود در نمک حمام با کاهش تجمع کلسیم اطراف فولیکولهای مو باعث تحریک گردش خون میشوند. تجمع کلسیم در پوست سر یکی از عوامل خشکی و پوستهریزی سر و ریزش مو است که به خصوص در مناطقی با آب سخت (دارای املاح فراوان) دیده میشود.
- به عنوان یک لایه بردار فیزیکی عمل میکند و پوستهای مرده را قبل از تبدیل به شوره سر از بین می برد.
بسته به شدت پوستهریزی میتوان ماهیانه یک بار از نمک حمام به عنوان اسکراب روی نواحی که شوره سر چرب وجود دارد استفاده کرد. اگرچه استفاده از نمک برای پوست سر و بدون توجه به نوع مو امکان پذیر است اما بهتر است روی ساقه مو استفاده نشود چون ممکن است خشکی و شکنندگی مو را به دنبال داشته باشد. استفاده از یک شامپوی مغذی و مناسب با نوع پوست سر و شوره، پس از شستن نمک بسیار مفید خواهد بود و از خشکی بیش از حد پوست جلوگیری میکند و رطوبت لازم را به موی کف سر و پوست بازمیگرداند.
اگر در کنار این روش از محصولات محافظتی و مرطوب کننده مناسب استفاده نشود، امکان آسیب بیشتر به مو و پوست وجود دارد. درمانهای مانند استفاده از اسیدهای میوه یا لایهبردارها در کنار یا قبل از استفاده از اسکراب میتوانند باعث ایجاد خراشهای ریز پوست سر شوند که به طور غیر مستقیم تولید باکتری و قارچهای مضر را افزایش میدهند.
ماساژ پوست سر با با روغن یا ماسک پس از اسکراب با نمک حمام، نه تنها باعث گردش خون میشوند، بلکه قبل از استفاده از نمک حمام پوست را آماده لایهبرداری بدون آسیب میکنند و پس از آن نیز رطوبت و چربی متعادلی به مو میدهند.
درمان شوره سر با ماست
ماست بیشتر به عنوان یک ماده غذایی خوشمزه، مغذی و سرشار از پروبیوتیک و پروتئین شناخته میشود اما این فرآورده تخمیر شده منبع مطمئنی برای رشد و ترمیم مو و پوست سر نیز هست. در تحقیقات بالینی فواید استفاده از ماست بر روی مو و پوست سر ثابت نشده است با این حال، شواهد و سنتها استفاده از این روش را تأیید میکنند.
یکی از محبوبترین کاربردهای مستقیم ماست، استفاده به عنوان ماسک مو است که به دلیل پروتئین موجود در آن باعث تقویت مو و پوست سر میشود. اسید لاکتیک موجود در ماست پوست سر را تمیز میکند و سلولهای مرده آن را از بین میبرد و رشد فولیکول مو را افزایش میدهد. برای درمان شوره سر چرب میتوان چند قطره آب لیمو به ماست افزود و با اضافه کردن مقدار کمی عسل به ماست میتوان به افزایش قدرت مرطوب کنندگی ماسک و متعادل کردن اثر اسید سالسیلیک برای درمان شوره سر خشک کمک کرد.
درمان شوره سر با روغن درخت چای
از گذشته، روغن درخت چای برای درمان بیماریهای مختلف پوستی مانند آکنه و پسوریازیس استفاده داشته است. این روغن خواص ضد میکروبی و ضد التهابی قدرتمندی دارد که میتواند به کاهش علائم شوره سر کمک کند.
روغن درخت چای علیه رشد و تکثیر سویه خاصی از قارچ عمل میکند که از عوامل ایجاد درماتیت سبورئیک و شوره سر هستند. البته این روغن در برخی از افراد باعث بروز واکنش آلرژیک میشود بنابراین نباید از آن به صورت خالص استفاده کرد بلکه کافی است چند قطره از آن به یک روغن حامل دیگر مانند روغن نارگیل اضافه شود.
درمان شوره سر با روغن نارگیل
روغن نارگیل طبیعی و تازه که به دلیل خواص اثبات شده برای بهبود سلامت پوست و مو شهرت دارد و اغلب به عنوان یک درمان طبیعی برای شوره سر نیز استفاده میشود. روغن نارگیل به آبرسانی پوست کمک و از خشکی آن جلوگیری میکند.
به دلیل چرب بودن ممکن است وضعیت شوره سر در برخی افراد مبتلا به شوره بیشتر شود اما این روغن به دلیل رطوبت بالایی که دارد در درمان اگزما کمک کننده است. روغن نارگیل و ترکیبات آن دارای خواص ضد میکروبی نیز هستند، اگرچه هنوز اثر آن روی سویه خاص قارچ که باعث ایجاد شوره میشوند، بررسی نشده است.
درمان شوره سر با آلوئه ورا
آلوئه ورا حاوی آنزیمهایی مانند اکسیداز، آمیلاز و کاتالاز، ویتامینهای B ،C و E و گلیکوپروتئینهایی است که التهاب را کاهش میدهند و اثر تسکینی روی خارش دارند. بنابراین در خلاص شدن از سلولهای مرده پوست، تجمع چربی و رسوبات چربی که باعث گرفتگی فولیکولهای مو و ایجاد شوره مرطوب میشود، کمک کننده خواهد بود.
گیاه آلوئهورا نوعی ساکولنت است که در پمادهای پوستی، مواد آرایشی و لوسیونها کاربرد فراوانی دارد و خواص آن به درمان بیماریهای پوستی مانند سوختگی، پسوریازیس و تبخال کمک میکند. خواص ضد باکتری، ضد قارچ و ضد التهابی آلوئهورا به محافظت در برابر شوره سر کمک میکنند و علائم آن را تسکین میدهند.
میتوان طبق دستور زیر از ماسک آلوئه ورا استفاده کرد:
- 3 تا 4 قاشق غذاخوری ژل آلوئه ورای تازه را روی تمام پوست سر خود قرار دهید.
- حوله را در آب داغ خیس کنید و آب اضافی آن را بگیرید.
- حوله گرم و مرطوب را دور سر بپیچید و بگذارید نیم ساعت روی آن بماند.
- ژل آلوئه ورا را با یک شامپوی ملایم بشویید.
- این مراحل را هفته ای سه بار تکرار کنید.
درمان شوره سر با تغذیه
رژیم غذایی مناسب میتواند در کاهش یا افزایش شوره سر مؤثر باشد خصوصا در افرادی که بیماریهای زمینهای مانند پسوریازیس یا ضعف سیستم ایمنی دارند. بسیاری از مواد مغذی به کاهش یا افزایش شدت این بیماریها، کاهش استرس ناشی از شرایط محیطی و روانی کمک میکنند که بر همین اساس در ادامه مواردی را توضیح دادهایم.
- افزایش مصرف امگا ۳:
- اسیدهای چرب امگا 3 در شکلگیری غشای سلولی، مبارزه با اکسیدانها و سموم، عملکرد صحیح قلب، پوست، ریهها، سیستم ایمنی و فرآیندهای ضد التهابی و ترمیمی بدن بسیار مهم هستند. این گروه از چربیها در تولید سبوم طبیعی پوست و آبرسانی نقش دارند و باعث ترمیم زخم و جلوگیری از پیری زودرس میشوند. این چربیها با کاهش التهاب و کمک به ایمنی، به تسکین علائم سوزش و خارش ناشی از شوره سر کمک میکنند. ماهیهای چرب مانند ماهی آزاد، قزل آلا و خال مخالی منابع گوشتی بسیار خوبی از اسیدهای چرب امگا 3 هستند. از جمله منابع گیاهی نیز میتوان به بذر کتان، دانه چیا و گردو اشاره کرد.
- افزایش مصرف پروبیوتیکها:
- پروبیوتیکها پیشساز باکتریهای مفید در دستگاه گوارش بدن انسان هستند و مزایایی همچون مقابله با آلرژی، کاهش کلسترول خون، بهبود سیستم ایمنی و مبارزه با میکرورگانیسمهای بیماریزا دارند. پروبیوتیکها به کاهش علائم بیماریهای پوستی مانند اگزما و درماتیت به ویژه در نوزادان و کودکان کمک میکنند. برخی منابع غذای سرشار از پروبیوتیک عبارتند از غذاهای تخمیر شده مثل انواع ترشی که با سرکه طبیعی درست شده باشد مانند خیار شور، ماست، دوغ، شیر و کفیر.
- افزایش مصرف میوه و سبزیجات:
- پوست سر نیز مانند پوست صورت، با افزایش مواد مغذی، آنتیاکسیدانها و ویتامینها در خون، کیفیت و سلامت بهتری پیدا میکند. میوه و سبزیجات سرشار از مواد مغذی و فیبر هستند که عملکرد گوارشی، هضم و در نتیجه دفع بهتر سموم از بدن را نیز بهبود میبخشند.
- مصرف بیوتین و روی:
- زینک یا روی، یک ماده معدنی ضروری و بیوتین، یکی از انواع ویتامینهای گروه B است که به بهبود کیفیت پوست و مو کمک میکنند و بنابراین ممکن است شوره سر را هم بهبود بخشند. همانطور که صابونها و شامپوهای ساخته شده برای شوره سر، حاوی روی پیریتیون هستند. نوزادانی که سطح بیوتین خون آنها پایین است، ریسک بالاتری برای ابتلا به درماتیت سبورئیک دارند. منابع غذایی غنی از بیوتین شامل تخم مرغ، ماست، گوجهفرنگی، هویج و غذاهای غنی از روی شامل صدف، خرچنگ و تخمه کدو تنبل هستند. بادام زمینی و شکلات تلخ نیز مقادیر بالایی از هر دو ماده مغذی دارند.
- کاهش مصرف قند:
- افزایش مصرف قند در بدن، افزایش ترشح انسولین و در طولانی مدت مقاومت به انسولین و دیابت را به دنبال خواهد داشت که همگی از عوامل سرکوب شدن سیستم ایمنی بدن هستند. از طرف دیگر، تجمع قند در خون و سیستم عصبی منجر به افزایش التهاب و مستعد شدن برای ابتلا به شوره سر میشود. همچنین افزایش انسولین در بدن، منجر به افزایش تولید هورمونهایی خواهد شد که تولید سبوم و چربی را افزایش میدهند. بنابراین با توجه به پیامدهای مصرف زیاد قند، منطقی است که رژیم غذایی کم کربوهیدرات به کنترل شوره سر کمک کند. بالا بودن قند خون احتمال بروز عفونتهای ناشی از قارچ و باکتری را بالا میبرد که یکی از عوامل شوره سر هستند.
- محدودیت مصرف غذاهای چرب، غذاهای سرخ شده، شکر تصفیه شده، غذاهای فرآوری شده و گلوتن که مصرف همه آنها با عوارضی مانند افزایش انسولین، افزایش ترشح چربی پوست، به هم خوردن تعادل هورمونی و افزایش احتمال واکنشهای آلرژیک همراه است.
چگونه بهترین شامپو برای شوره سر را انتخاب کنیم؟
برخی از شامپوها اختصاصا برای کنترل شوره سر ساخته میشوند. بر اساس نوع شوره سر، ویژگیهایی مانند چربی یا خشکی پوست یا ابتلا به بیماریهایی همچون پسوریازیس نیاز به مصرف نوع خاصی از شامپو برای کنترل پوستهریزی وجود دارد. اگر شامپوهای بدون نسخه، خارش و پوسته پوسته شدن را متوقف نکردند، گزینه بعدی استفاده از یک محصول اختصاصی است که متخصص پوست و مو تجویز میکند. از جمله ترکیباتی که در شامپوهای کنترل شوره سر استفاده میشوند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیریتون زینک
- ایمیدازول
- کتوکونازول
- سیکلوپیروکس
- قطران ذغال
- سلنیوم سولفید
- کتوکونازول
- روغن درخت چای
درمانهای ضد قارچی از جمله کتوکونازول، روی پیریتیون و دی سولفید سلنیوم برای شوره سر بسیار مؤثر شناخته شدهاند و به نظر میرسد که اثر کتوکونازول طولانیتر خواهد بود. کتوکونازول یک ماده ضد میکروبی با طیف گسترده و علیه قارچ کاندیدا فعال است. از بین تمام ضد قارچهای کلاس ایمیدازول، کتوکونازول به دلیل اثر بخشی در درمان درماتیت سبورئیک، رقیب اصلی در میان گزینههای درمانی محسوب میشود. سیکلوپیروکس نیز به عنوان یک ماده ضد شوره در بیشتر محصولات به کار میرود.
نکته اصلی این است که فقط یک نوع شامپو برای درمان شوره سر اغلب موارد کافی نیست. به طور مثال، مصرف همزمان سولفید سلنیوم با پیریتون روی، بهتر از استفاده از تنها یک محصول است. برای شوره سر خفیف، شامپوی ضد شوره حاوی گلیسیرین به هیدراته کردن پوست در کنار شستشوی سبوم اضافی سر، کمک میکند. اگر شوره خشک و شدید باشد، شامپوهای تقویتکننده و حاوی روغن یا روغنهایی مانند نارگیل، مفید هستند به شرط اینکه مدت زمان طولانی روی سر نمانند و قبل از حمام استفاده شوند.