افسردگی فصلی چیست و راه درمان آن
افسردگی فصلی که به آن اختلال عاطفی فصلی (SAD) نیز می‌گویند، نوعی اختلال خلقی است که مشابه افسردگی اساسی می‌باشد. با این تفاوت که اين نوع افسردگی در طول ماه‌های زمستان و پاییز زمانی كه نور خورشيد كمتر است ظاهر میشود و معمولا سالی یک بار برای فرد رخ می‌دهد. این اختلال باعث نوسانات خلقی فرد میشود و گاهی ممکن است تا بهار و یا تابستان هم ادامه پیدا کند.
در برخی اقليم‌ها علائم خلقی اختلال افسردگی فصلی تبديل به يک اختلال جدی میشود؛ كه شكل خفيف‌تر آن در مناطق دارای چهار فصل اقليمی (بهار، تابستان، پاييز و زمستان) با نام "افسردگی زمستانی" طبقه بندی میشود. علائم افسردگی زمستانی از اواخر پائيز و هنگامی كه مدت روشنايی روز كمتر میشود، بروز می‌كند و تا اواخر زمستان و اوايل بهار پا برجا می‌ماند و با نزديک شدن به تابستان كاهش می‌يابد.
علائم افسردگی فصلی
اختلال افسردگی فصلی بيشتر در مناطقی از كره زمين كه دارای عرض جغرافيايی بالاتری هستند و نور آفتاب كمتری دارند وجود دارد. علائم افسردگی فصلی در زمستان به شرح زیر است.
1- پایین بودن سطح انرژی
2- مشکل در تمرکز و هوشیاری
3- احساس کسالت، خستگی و کاهش کارایی در روز
4- افزایش اشتها، وزن و میل به مصرف کربوهیدرات
5- تمایل بیشتر به تنهایی
6- افزایش خواب‌آلودگی و بهم خوردن ریتم خواب
7- کاهش علاقه و عدم لذت بردن از انجام کارهای روزانه
علاوه بر اختلال افسردگی فصلی در زمستان، نوع دیگر اختلال افسردگی فصلی وجود دارد که در تابستان رخ می دهد اما شیوع آن بسیار اندک است. علائم افسردگی فصلی در تابستان به شرح زیر است.
1- اضطراب و بی قراری
2- بی خوابی
3-کاهش اشتها و کاهش وزن
4- پرخاشگری و رفتار خشونت آمیز
عوامل تاثیر گذار بر افسردگی فصلی
در ادامه عواملی که خطر ابتلا به افسردگی فصلی را افزایش می‌دهند، آورده شده است.
جنسیت: زنان بیش از مردان در خطر ابتلا به این بیماری هستند.
سن: احتمال ابتلا به این بیماری در جوانان بیش از میانسالان است.
منطقه جغرافیایی: افرادی که در مناطق سردسیر و در عرض جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند، به دلیل اینکه کمتر در معرض نور خورشید هستند احتمال بیشتری دارد که دچار این اختلال شوند.
سابقه خانوادگی و فردی: وجود بیماری افسردگی اساسی و یا اختلال دوقطبی در خود فرد یا خانواده او احتمال ابتلا به این نوع افسردگی را نیز افزایش می‌دهد چراکه هم نقش ژنتیک و هم نقش خانواده افسرده پرور پررنگ میشود.
درمان افسردگی فصلی
درمان با دارو
یکی از درمان های افسردگی فصلی مصرف دارو است . همان طور که قبلا اشاره کردیم ، هورمون سرتونین مغز این بیماران کم تولید می شود . به همین دلیل برای این بیماران داروهایی که سرتونین مغز را افزایش می دهد تجویز می شود . داروهایی مانند پروکسیتین ، فلوکسیتین ، سیتولوگرام برای این بیماری مناسب می باشد . قرص بوپروپیون یکی از داروهای مهم برای درمان این افسردگی است. این دارو توسط FTAامریکا تایید شده است . البته این داروها نباید به صورت خودسرانه مصرف شوند و حتما با تجویز و صلاحدید روانپزشک باید مصرف شود .
دمنوش های مناسب افسردگی فصلی
در طب سنتی ایران دمنوش زعفران به عنوان نوشیدنی شادی آفرین نام برده شده و این اثر زعفران در پزشکی جدید نیز به اثبات رسیده است. زعفران با گرم کردن مغز موجب ایجاد خنده و نشاط می شود و از جمله گیاهانی است که برای درمان افسردگی در فصول سرد مناسب است . همچنین دمنوش یا شربت زعفران با ایجاد آرامش اضطراب را کاهش می دهد. به این منظور کمی زعفران ساییده شده را در آب و گلاب مخلوط کنید و اجازه دهید تا با حرارت ملایم دم بکشد. برای بهتر شدن عطر و طعم آن می توانید یک قاشق عسل در آن حل کنید.
دمنوش دیگری که در طب سنتی برای رفع افسردگی فصل سرد مصرف آن توصیه شده دمنوش زنجبیل است. زنجبیل از جمله گیاهانی است که به کاهش دلهره و اضطراب کمک می کند، به همین دلیل یکی از دمنوش های مناسب برای این مشکل مقعطی شناخته می شود. برای تهیه‌ی این دمنوش کافی است سه برش زنجبیل تازه را همراه برگ نعناع و چند برش لیموترش تازه در آب جوش بریزید و بگذارید به مدت ۱۵ دقیقه دم بکشد. اگر مشکل دیابت ندارید، می توانید آن را همراه عسل میل کنید. زنجبیل همچنین خواص خون سازی، سم زدایی، تقویت حافظه، اعصاب دارد.
سرماخوردگی و ضعف جسمانی یکی از دلایل ابتلا به افسردگی در فصول سرد است. دمنوش اسطوخودوس نوعی مسکن، آرام بخش و تقویت کننده‌ی اعصاب محسوب می شود و ضد زکام، میگرن و اگزما است و می تواند برای رفع افسردگی در فصول سرد کمک کننده باشد . برای تهیه‌ی دمنوش این گیاه مقداری از آن را با آب و نبات دم کرده و میل کنید.
گیاه بادرنجبویه نیز یکی از بهترین دمنوش های پیشنهادی برای مقابله با افسردگی فصلی است، چراکه خاصیت آرام بخشی و استرس زدایی دارد. برگ اصلی گیاه بادرنجبویه، بعد از شست و شو رایحه‌ی لطیفی از لیمو به خود می گیرد. برای تهیه‌ی دمنوش این گیاه، پنج گرم از برگ آن را داخل قوری بریزید تا دم بکشد، سپس آن را صاف کرده و با کمی عسل یا لیمو میل کنید. بهترین زمان مصرف این دمنوش یک ساعت پیش از غذا یا دو ساعت پس از غذاست.
گزینه های غذایی سالمی وجود دارد که روند افسردگی فصلی و علائم ناشی از آن را بهبود می بخشد:
سیب زمینی شیرین:
سرشار از آنتی اکسیدان است ضمن این که ویتامین ث و منگنز، ویتامین ب 6، بیوتین، اسید پانتوتنیک، بیوتین، پتاسیم و ... آن را برای مبارزه با افسردگی و اضطراب نباید نادیده گرفت. سیب زمینی شیرین حاوی رنگدانه های آنتوسیانین و فلاونوئیدها است که منجر به کاهش التهاب در بدن می شوند و خاصیت ضد میکروبی دارند. آنتوسیانین نقش مهمی در پیشگیری از بیماری های مرتبط با شیوه زندگی از جمله سرطان، دیابت، بیماری های قلبی عروقی و بیماری های عصبی دارد.
چای بابونه:
بابونه به عنوان یک داروی قدیمی برای درمان بسیاری از شرایط پزشکی از جمله ترس و بی خوابی استفاده می شده است. به گفته محققان آمریکایی استفاده از محصولات بابونه به هر شکل منجر به کاهش علائم در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب منتشر می شود.
موز:
غنی از پتاسیم است و به بهبود خلق و خوی کمک می کند. ضمن این که مطالعات انگلیسی نیز نشان داده مصرف موز منجر به تسکین علائم افسردگی، تنظیم فشار خون و تعادلpHمی شود. موز همچنین حاوی تریپتوفان است که منجر به افزایش سروتونین مغز می شود و می تواند یک داروی ضد افسردگی برای افسردگی های خفیف تا متوسط باشد. ویتامین ب 6 موجود در موز منجر به تبدیل تریپتوفان به سروتونین میشود ضمن اینکه ملاتونین موجود در موز باعث تنظیم ریتم خواب و مبارزه با خستگی خواهد شد.
شکلات تلخ:
شکلات تلخ سطح اندروفین مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. اندروفین جزو آن دسته از ترکیبات شیمیایی است که در بدن تولید و باعث می شود احساس کنید حال تان خوب است. مزایای شکلات تلخ فقط به این موضوع خلاصه نمی شود بلکه به نظر می رسد شکلات تلخ خاصیتی دارد که از لخته شدن خون در رگ ها جلوگیری می کند. نتایج یک بررسی که در هلند انجام شده نشان می دهد آن دسته از مردان هلندی که روزانه یک سوم یک تخته شکلات را می خوردند، فشارخون شان در سطح پایین تری قرار داشت و نرخ ابتلا به بیماری های قلبی در آنها کمتر بود.
دانه کدو تنبل:
این دانه یک داروی ضد افسردگی طبیعی است و مواد معدنی موجود در آن توانایی مبارزه با التهاب که خود عامل بروز افسردگی و اضطراب است را دارد. علاوه بر این، دانه کدو تنبل سرشار از منیزیم است که به عنوان یک ماده معدنی آرامبخش شناخته شده، به طوری که کاهش میزان منیزیم در بدن منجر به القاء اضطراب خواهد شد.
دارچین:
در مصر باستان، این ادویه پرطرفدار برای درمان انواع شرایط سلامت استفاده می شده است. محققان آمریکایی در این میان به این نتیجه رسیده اند که حتی بوی دارچین می تواند منجر به بهبود عملکرد شناختی شود. این ادویه برای بهبود سطح اضطراب و افسردگی نیز مفید است چون می تواند باعث تنظیم قند خون شود. 1 قاشق چای خوری دارچین حاوی 22 درصد منگنز است؛ یک ماده معدنی کمیاب که می تواند منجر به بهبود عملکرد سیستم عصبی مرکزی و خنثی سازی رادیکال های آزاد شود.
زردچوبه:
کورکومین موجود در زردچوبه یک عامل ضد التهابی قوی و یک ایبوپروفن طبیعی است که می تواند منجر به کاهش علائم افسردگی و اضطراب شود.
سیب:
خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی دارد و می تواند به جلوگیری از آسیب های ناشی از استرس اکسیداتیو و التهاب در بدن کمک کند. سیب همچنین سرشار از فیبرهای محلول است که منجر به تنظیم نوسانات قند خون می شود.
بادمجان:
علاوه بر این که منبع خوبی از مس، ویتامین ب 1، فیبر و منگنز است، مواد شیمیایی گیاهی مهم از جمل ترکیبات فنلی و فلاونوئیدها را دارد که آنتی اکسیدان های قوی هستند. ماده شیمیایی گیاهی موجود در پوست بادمجان به نام ناسونین، منجر به محافظت غشای سلولی مغز در برابر ضربه یا رادیکال های آزاد می شود.
