علت سرگیجه چیست؟

عوامل زیادی هستند که باعث احساس سرگیجه و خستگی در شما خواهند شد.

گاهی عوامل موقت علت سرگیجه هستند و به همان سرعتی که می‌آیند برطرف خواهند شد.

اگر شما غالباً احساس سرگیجه، خستگی و بی‌حالی دارید؛ برای تشخیص بهتر موضوع باید به پزشک مراجعه کنید.

دلایل اختلال سرگیجه مرکزی

در صورتی که سرگیجه از نوع سرگیجه مرکزی باشد، ممکن است ناشی از یکی از عوامل زیر باشد:
• سکته مغزی
• وجود تومور در مخچه
• میگرن
• مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)

علائم بیماری مرتبط با اختلال سرگیجه

سرگیجه بسیار شبیه به بیماری حرکت یا حسی است.

در این بیماری مانند این است که اتاق در حال چرخش است.

علائم بیماری‌های مرتبط با سرگیجه عبارتند از:

• حالت تهوع
• استفراغ
• سردرد
• تلو تلو خوردن به هنگام راه رفتن

تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه

تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که برخی از مهمترین این عوامل عبارتند از :

• آیا سرگیجه واقعی دارید؟
• دلیل سرگیجه، محیطی است یا مرکزی؟
• آیا عوارض خطرناکی برای سرگیجه وجود دارند؟

هر چند علائم بسیار مشابه هم است.

اما پزشکان می توانند با پرسیدن یک سؤال ساده سرگیجه را از احساس سبکی در سر تفکیک کنند.

آن سوال این است که “آیا دنیا دور سرتان می‌چرخد یا شما سرتان سبک است؟” اگر به نظر شما دنیا دور سرتان می‌چرخد، شما سرگیجه واقعی دارید. اما اگر سرتان سبک شده باشد، این احساس فقط حالت گیجی است.

آزمایش‌های تشخیص نوع سرگیجه

انجام برخی از آزمایش‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا به موقع نوع سرگیجه را تعیین کنید.

این آزمایش‌ها عبارتند از:

۱) آزمون رانش سر
در این آزمایش بیمار به بینی آزمون‌گر نگاه می‌کند و آزمون‌گر سرش را به سرعت به طرفی حرکت می دهد. سپس به دنبال حرکت درست چشم می گردد.
۲) آزمون رومبرگ
در این آزمون بیمار باید با چشم‌های بسته و پاهای روی هم گذاشته بایستد. سپس چشم‌هایش را ببندد و سعی کند تا جای ممکن تعادل خود را حفظ کند.
۳) آزمون Fukuda-Unterberger
در این آزمایش از بیمار خواسته می شود تا در حالی که چشم‌هایش بسته است، بدون این‌که به پهلوها حرکت کند، در جا بزند.
۴) آزمون دیکس- هالپایک
در این آزمون بیمار در حالی که روی میز معاینه قرار دارد، به سرعت از موقعیت نشسته به موقعیت خوابیده می‌رود. در حالی که سرش اندکی به سمت راست و یا اندکی به سمت چپ خم است. در این میان پزشک حرکات چشم‌ها را بررسی می کند تا بیشتر به علت سرگیجه پی ببرد.
۵) آزمون‌های تصویربرداری
در برخی مواقع آزمون‌های تصویربرداری بهترین گزینه برای تشخیص هستند.

از جمله پرکاربردترین آزمون‌های تصویربرداری برای بیماری مرتبط با سرگیجه عبارتند از:

• سی تی اسکن

• ام آر آی

سرگیجه به علت قند خون پایین

بدن برای تامین انرژی خود به قند و یا گلوکز نیاز دارد.

زمانی که سطح قند خون بدن پایین بیاید، شما احساس سرگیجه و خستگی خواهید داشت و در بدنتان احساس لرزش دارید.

قند خون پایین غالباً از عوارض انسولین و دیگر داروهاییست که برای درمان دیابت از آن‌ها استفاده می‌شود‌‌.

این داروها در اصل سطح قند خون بدن را پایین می‌آورند ولی اگر دوز مصرفی آن‌ها به درستی رعایت نشود، سطح قند خون می‌تواند به سرعت پایین رود.

اگر فرد به دیابت مبتلا نباشد، امکان ابتلا به هیپوگلیسمی (hypoglycemia) وجود دارد.

این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که فرد برای مدت زمانی غذا نخورد و یا بدون اینکه چیزی بخورد مقدار زیادی الکل مصرف کرده باشد.

بنابراین قند خون پایین می‌تواند علت سرگیجه باشد.

دیگر نشانه‌های قند خون پایین شامل:

• ضربان قلب بالا
• عرق کردن زیاد
• لرز شدید
• گرسنگی
• بی‌قراری
• گیجی

مواد غذایی سرشار از کربوهیدرات به سرعت می‌توانند سطح قند خون را به مقدار نرمال برگردانند.

در موقع افت قند خون توصیه می‌شود که فرد یک لیوان آب میوه بنوشد یا اینکه یک آبنبات را درون دهان خود مزه مزه کند.

بعد از اینکه مقداری حال عمومی فرد مساعد شد، باید از مواد غذایی مغذی تغذیه کند‌.

اگر به صورت مداوم حالت هیپوگلیسمی به فرد دست بدهد، لازم است که داروهای دیابتی فرد یک بار دیگر تنظیم شوند.

برای اینکه سطح قند خون در طول روز ثابت بماند بهتر است که در طول روز از وعده‌های غذایی متعدد با حجم کم استفاده کرد.

سرگیجه بر اثر فشار خون پایین

زمانی که خون در سطح کل بدن جریان دارد، فشاری را به دیواره‌ی رگ‌ها وارد می‌کند که به آن فشار خون گفته می‌شود.

زمانی که فشار خون افت می‌کند فرد ممکن است احساس سرگیجه، سبکی سر یا بی‌حالی را تجربه کند.

برخی دیگر از نشانه‌های فشار خون پایین عبارتند از:
• حالت تهوع
• تشنگی
• تاری دید
• نفس‌های سریع و سطحی
• رنگ پریدگی
• اختلال در تمرکز

عواملی همچون مشکلات قلبی، مصرف برخی داروها، جراحت‌های جدی، از دست رفتن آب بدن و کمبود ویتامین‌ها می‌توانند سبب افت فشار خون شوند.

اگر این اختلالات و مشکلات حل شوند، فشار خون شما به حالت طبیعی خود بازخواهد گشت.

روش‌هایی که باعث افزایش فشار خون خواهد شد عبارتند از:

• اضافه کردن نمک بیش‌تر به رژیم غذایی
• نوشیدن آب بیش‌تر برای افزایش میزان حجم خون بدن
• پوشیدن جوراب‌های واریس (support stockings)

کم خونی و ارتباط آن با سرگیجه

گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌های بدن منتقل می‌کنند.

زمانی که به کم‌خونی (anemia) مبتلا هستید، بدن مقدار کافی گلبول قرمز نخواهد داشت، یا اینکه این سلول‌ها کار خود را به درستی انجام نخواهند داد.

کمبود اکسیژن هم باعث احساس گیجی و بی‌حالی خواهد شد.

نشانه‌های کم‌خونی عبارتند از:

• نفس کم آوردن
• ضعف
• ضربان قلب شدید
• سردرد
• دست و پای سرد
• پوست رنگ پریده
• درد سینه
خونریزی، کمبود مواد مغذی و ویتامین‌ها و نقص در مغز استخوان از جمله عوامل احتمالی به وجود آورنده‌ی کم‌خونی هستند.

سرگیجه به دلیل سردردهای میگرنی

میگرن از دیگر علائم سرگیجه است. سردردهای میگرنی (Migraines) از نوع سردردهای شدید نبض‌دار هستند که معمولا چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد.

افراد درگیر میگرن علاوه بر سردرد ممکن است علائم دیگری را تجربه کنند؛ مانند:

• تغییرات در دید، مانند دیدن فلش‌های نوری و رنگ در میدان دید
• حالت تهوع و استفراغ
• حساسیت به نور و صدا
• احساس سبکی سر
• بی‌حالی

افراد مبتلا به میگرن، حتی در صورتی که سردرد هم نداشته باشند، می‌توانند احساس سرگیجه و دوران سر را تجربه کنند.

حس دوران سر از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه خواهد داشت. برای جلوگیری از بروز سردردهای میگرنی، فرد باید از عوامل تحریک‌کننده‌ی بروز میگرن مانند الکل، کافئین و لبنیات دوری کند.

داروهای میگرن در دو فرم عرضه می‌شوند:

• داروهای پیشگیرانه. مانند داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد تشنج – این داروها از بروز میگرن پیش از وقوع جلوگیری خواهند کرد.
• داروهای کاهش‌دهنده‌ی درد. مانند داروهای مسکن غیر استروئیدی (NSAID pain relievers) و داروهای گروه تریپتان (triptan). مصرف این داروها به محض شروع دردهای میگرنی بسیار کمک‌کننده خواهند بود.

سندروم خستگی مزمن از جمله علت‌های سرگیجه

سندروم خستگی مزمن (Chronic fatigue syndrome (CFS)) عارضه‌ای است که در آن حتی بعد از یک خواب خوب هم فرد احساس خستگی بیش از حد دارد.

علائم این سندروم شامل احساس سرگیجه و دشوار بودن حفظ تعادل است.

سندروم خستگی مزمن احتمالا با این علائم همراه است:

• مشکلات خواب
• مشکلات حافظه و عدم تمرکز
• درد ماهیچه‌ها و مفاصل
• سردرد
• آلرژی و حساسیت به مواد غذایی، داروها و یا دیگر ترکیبات

درمان سندروم خستگی مزمن شاید سخت باشد، چرا که انواع مختلفی دارد و در هر کسی به شکلی خاص بروز می‌کند.

پزشک شما علائم منحصر به فرد شما را با دارو و جلسات مشاوره‌ای برطرف خواهد کرد

سرگیجه به دلیل التهاب گوش داخلی

عفونت‌های ساده‌ای که در طول سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ می‌دهند می‌توانند باعث التهاب نورون‌های بخش دهلیزی گوش داخلی (vestibular) شوند.

این نورون‌ها پیام‌ها را از گوش به مغز می‌برند و باعث می‌شوند که شخص سرپا ایستاده و تعادل خود را حفظ کند.

تورم سیستم دهلیزی گوش داخلی می‌تواند علت سرگیجه و احساس دوران سر باشد.

گاهی هم شخص احساس بی‌حالی و خستگی خواهد داشت.

نشانه‌های بیماری التهاب گوش داخلی عبارتند از:

• حالت تهوع و استفراغ
• عدم تمرکز
• تاری دید

یک ویروس می‌تواند باعث بیماری التهاب گوش داخلی شود.

بنابراین آنتی‌بیوتیک نمی‌تواند اثربخش باشد، اما سرگیجه و باقی علائم بعد از چند روز برطرف خواهد شد.

سرگیجه در اثر کم‌آبی(دهیدراسیون) و رژیم غذایی نامناسب

جالب است بدانید حتی کم‌آبی خفیف هم می‌تواند دلیلی باشد که شما احساس گیجی و سرگیجه می‌کنید.

کم‌آبی می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود که خود منجر به سرگیجه می‌شود. نباید فراموش کرد که بعضی از رژیم‌های غذایی باعث کم‌آبی می‌شوند و بر احساس گیجی و سرگیجه تاثیر دارد.

کمبود ویتامین B12 می‌توند باعث سرگیجه شود

کمبود ویتامین‌های ضروری در بدن می‌تواند منجر به مشکلاتی مثل کاهش فشار خون و کم شدن جریان خون مغز شود.

تشخیص کمبود ویتامین B12 بسیار آسان است و به راحتی می‌توان آن را برطرف کرد.

کمبود ویتامین B12 از مواردی است که گاهی اوقات در تشخیص علل سرگیجه نادیده گرفته می‌شود.

گوشت، لبنیات و صبحانه کامل منابع مناسبی از ویتامین B12 هستند.

علائم هشدار برای اختلال سرگیجه

اگر با اختلال سرگیجه دست و پنجه نرم می‌کنید، بهتر است علائم هشدار زیر را جدی بگیرید:

• سرگیجه ناگهانی که تحت تأثیر تغییر موقعیت نباشد.
• سرگیجه همراه با علائم عصبی مانند عدم هماهنگی شدید عضلات یا ضعف شدید.
• سرگیجه همراه با ناشنوایی و عدم وجود سابقه بیماری Meniere

درمان بیماری مرتبط با سرگیجه

درمان بیماری‌های مرتبط با سرگیجه به علت پدید آمدن آن بستگی دارد.

داروهای مسدود کننده گوش داخلی (VBAها) معروف ترین داروهایی هستند که استفاده می شود.

عوامل مسدود کننده گوش داخلی عبارتند از :

• آنتی هیستامین ها (پرومتازین، بتاهیستین)
• بنزودیازپین ها (دیازپام، لورازپام)
• ضد تهوع ها (پروکلروپرازین، متوکلوپرامید)

در بسیاری از مواقع درمان علل خاص سرگیجه شامل موارد زیر است:

• حمله حاد سرگیجه

استراحت، استفاده از داروهای VBA و داروهای ضد میکروبی

• BPPV

تلاش برای تغییر موقعیت Epley، حرکتی خاص که کریستال های کلسیم را نرم می کند و آنها را از کانال گوش پاک می کند

• وستیبولوپاتی حاد محیطی

استراحت، استفاده از داروهای VBA

• بیماری Meniere

استراحت، داروهای ضد تهوع، داروهای ادرارآور و VBA

عوامل مرتبط با سرگیجه

برخی از عوامل هستند که خطر ابتلا به سرگیجه را در فرد افزایش می‌دهند.

عواملی که ریسک این بیماری را در شما افزایش می دهند عبارتند از:

• بیماریهای قلبی عروقی به ویژه در افراد مسن

• عفونت گوش، که باعث عدم تعادل در گوش داخلی می شود

• سابقه ضربه به سر

• داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد روان پریشی